བོད་དོན་གྱི་འགག་རྩའི་ཐ་སྙད་དང་ཆེད་དུ་སྤྱད་པའི་ཚིག་བརྗོད།唐丹鸿：西藏问题的关键词及有心的用语

西藏时报

http://www.tibettimes.net/news.php?id=7538

འདོན་སྤེལ། ༢༠༡༣/༠༤/༠༥

ཐང་ཏང་ཧུང་གིས་བརྩམས། ནགས་ཤོད་སད་མིས་བསྒྱུར།

(Tibet question)རྒྱ་འགྱུར་ལ “བོད་ཀྱི་གནད་དོན “ རེད།   འདི་ནི་ཐོན་གྲངས་ཧ་ཅང་མང་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད།  ཐོག་མའི་བདག་དབང་གནད་དོན་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང༌།   ཆོས་ལུགས་དད་མོས་རང་དབང༌། མི་རིགས་གཉའ་གནོན། གཏེར་དངོས་བཙན་འཕྲོག  འཁོར་ཡུག་རྩ་གཏོར་སོགས་གནད་དོན་མང་པོ་ཚུད་པའི་བར་རྒྱ་སྐྱེད་སོང་སྟེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གླེང་གཞི་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། མ་གཞི་ད་ཆ་རྙོག་འཛིང་ཅན་དང་སྣེ་མང་ཅན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བ་སོང་མོད།  དོན་གྱི་མདོ་རྩར་གཏུགས་ན།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་བོད་( ཐུ་བྷོད་དེ།  བོད་ཀྱི་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ )  དང་རྒྱ་ནག་བར་གྱི་གནད་དོན་རེད།  ཆུ་མགོ་དེད་ན།  ཡོད་ཚད་བདག་དབང་གནད་དོན་ནས་བྱུང་བ་ཁོ་ན་རེད།   འདི་ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གྱི་གནད་འགག་ཐུག་ས་དེ་རེད། གནད་འགག་ཐུག་ས་འདི་ལ་རྩ་བའི་ལྟ་སྟངས་གཉིས་ཡོད་དེ། དེ་ནི་བོད་མི་དང་རྒྱ་མིའི་ངོས་ཀྱི་ལྟ་སྟངས་གཉིས་རེད། 

དང་པོ།  བོད་དོན་གནད་འགག་ཐུག་ས།

༡༩༦༠ ལོར་རྒྱལ་ཚོགས་གྲོས་འདྲིའི་ལས་ཁུངས “ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་པའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས “ ནས << བོད（Tibet）དང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ >> ཀྱི་སྙན་ཐོའི་ནང༌།  བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་གོ་བབ་གཤམ་གསལ་ལྟར་གཏན་ལ་ཕབ་པ་སྟེ། “ བོད་འདི་ཉིད་  ༡༩༥༡ ལོའི << ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་གྲོས་ཆོད >> དམ་ཡང་ན << དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>འཇོག་པའི་སྐབས་སུ།  བརྒྱ་བཤད་སྟོང་བཤད་ཀྱང་དོན་ངོ་མའི་སྒང་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་རེད།  ༡༩༥༩ ལོར་བོད་བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆིངས་ཡིག་རྩིས་མེད་ལ་བཏང་བ་དེས་ཀྱང་ཡོངས་སུ་ཁྲིམས་དང་ཁུངས་གཏུགས་ཡོད་པའི་བདེན་དཔང་བྱས་པ་རེད།  ......བོད་འདི་ ༡༩༣༡ ནས  ༡༩༥༠ བར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་མངོན་པ་འདིར།  སྤྱིའི་ཆ་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱིས་ཁས་ལེན་ཡོད་པ་ཞིག་རེད”【1】

དང་པོ།   བོད་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་རེད།  ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་དྲག་སྤྲས་པས་བཙན་འཛུལ་བྱས་རྗེས་རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་སྤེལ་ཏེ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པ་དང༌།  རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་དབང་སྒྱུར་དེས་བོད་མིར་དམར་གསོད་དང༌།  མི་རིགས་གཉའ་གནོན།   རིག་གནས་རྩ་གཏོར་སོགས་བྱས།  དེའི་ཕྱིར།  བོད་རྒྱལ་ཁབ་སླར་གསོའི་ཆེད་འཐབ་རྩོད་བྱེད་བཞིན་པ་འདི་རྦད་དེ་ལུགས་མཐུན་རེད།  ལྟ་བ་འདི་འཁྱེར་མཁན་བོད་མི་ཙམ་མ་ཟད།  རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཙོ་རྒྱུག་ལྟ་བ་ཞིག་ཀྱང་རེད།  སྐབས་འདིའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཙོ་རྒྱུག་ལྟ་བ་ཟེར་དུས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ལྟ་ཕྱོགས་འཛིན་སྟངས་ལ་གོ་མི་དགོས།  འདི་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་པ་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ཚོའི་དཔྱད་འབྲས་ལས་གྲུབ་པའི་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་ལྟ་བ་དེར་གཞི་བཅོལ་པ་ཡིན།     གཉིས་པ།   རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁོངས་ཀྱི་རྒྱ་མི་ཕལ་མོ་ཆེའི་ལྟ་ཕྱོགས་འདི་འདྲ་ཡིན་པ་སྟེ།  བོད་རིགས་ཀྱིས་རང་བཙན་སྤེལ་བ་དང༌། ཁ་བྲལ་བརྩད་པས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་བཟོས་པ་རེད་ཟེར།  ལྟ་ཕྱོགས་འདིས་གཅིག་ནི་བོད་འདི་ཉིད་དེ་སྔོན་རང་དབང་རང་བཙན་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་པ་གཏན་ནས་ཁས་ལེན་གྱི་མེད།   གཉིས་སུ།  གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཡིན་པའི་”——“བོད་རིགས་འདིས་ནི།  རྒྱ་ནག་གཅིག་གྱུར་ལས་ཁ་བྲལ་རང་བཙན་བྱེད་འདོད་པ་རེད།  འདི་ནི་གཏན་ནས་ཁས་ལེན་མི་རུང་བ་རེད་ཟེར།  གོང་གི་འགལ་ཟླར་སོང་བའི་རྩ་བའི་ལྟ་ཕྱོགས་འདི་གཉིས་ལ་ང་ཚོས་ངེས་པར་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པ་ནི།  རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཏེ་བོད་བདག་བཟུང་བྱས་པ་རེད་དམ་ཟེར་བ་འདི་ནི།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་ཁུངས་དང་གཞི་རྩ་རེད། 

དོན་ངོ་མས། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་རྩ་དོན་ལྟར་ན།  འཛམ་གླིང་སྒང་གི་མི་རིགས་ཆེ་ཆུང་ག་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང༌།   རང་ཉིད་སྲིད་གཞུང་གང་དང༌།  དེ་བཞིན་སྲིད་འཛིན་ཆབ་སྲིད་སྒྲིག་འཛུགས།  ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་དང་མི་རིགས་ལས་དབང་བཅས་པར་རང་འདེམས་བྱ་རྒྱུའི་དབང་ཆ་ཡོད་པ་ལས།  རྒྱལ་ཁབ་དང་སྲིད་དབང་གཞན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡོད་མི་ཆོག  ཡང་གཅིག་བཤད་ན།   ཅི་སྟེ་བོད་འདི་ཉིད་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཤིག་དང༌།  བོད་ཀྱི་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་དབུས་སྲིད་གཞུང་གི་མངའ་འོག་ལ་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང༌།  བོད་མི་རིགས་ལ་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་དང༌།  བོད་རང་བཙན་བྱེད་དགོས་དང་མི་དགོས་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་དབང་ཆའང་ཡོད་པ་རེད།  རྩ་དོན་འདི་གཅིག་པུའི་སྒང་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ན།  བོད་འདི་རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་འཛུལ་དང་བདག་བཟུང་བྱས་མིན་དེ་ཙམ་གྱིས་གནད་འགག་ཆེན་པོ་མིན་ནའང་ཆོག  

དེ་ལྟ་ནའང༌།  འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལས་བདག་དབང་གལ་ཆེ་བ་དང༌།   མངའ་ཁོངས་ངེས་པར་ཆ་ཚང་དགོས་པར་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད་པའི་འཛམ་གླིང་འདིའི་མི་འབོར་ཆེས་མང་ཤོས་ལ་གདོང་གཏད་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་རེད། དེའང་བཤད་ན།  གལ་ཏེ་ང་ཚོས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལས་བདག་དབང་གལ་ཆེ་བ་དང་ས་ཁོངས་ངེས་པར་ཆ་ཚང་དགོས་པར་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད་པའི་ཤོག་ཁག་དེའི་ཤེས་རབ་ལ་ཡིད་ཆེས་ལྡན་ཚེ།  སྐད་ཆ་འདི་ནི་གསལ་འདེབས་ཙམ་དུ་འགྱུར་རྒྱུ་དང༌།  ཁོང་ཚོས་མ་འོངས་པར་སེམས་པས་སེམས་པར་བསྡུར་རྒྱུའི་དྲན་སྐུལ་བྱས་ནས།  བོད་འདི “ བཅིངས་འགྲོལ “ སྔོན་དུ་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་ཚེ།  བོད་མིའི་ངོས་ནས་བཤད་ན།  བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་ས་ཁོངས་ཁ་ཚང་སོར་ཆུད་རྒྱུ་སོགས་གལ་ཆེ་དོན་ཆེའི་རང་བཞིན་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས་པ་རེད། 

རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཏེ་བོད་བཟུང་བ་རེད་དམ།  འདི་ནི་དྲི་གཞི་ཞིག་རེད།  གལ་ཏེ་དྲི་བ་འདི་བོད་མི་ཞིག་ལ་དྲིས་ཚེ།  ཕྱི་ལོ  ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་དམག་དཔུང་གིས་བོད་སར་བཙན་འཛུལ་བྱེད་སྐབས།  རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་ངོས་ནས་ཡིན་ན་འདྲ།  དོན་དངོས་གནས་སྟངས་གང་གི་ཆ་ནས་བཤད་ཀྱང༌། སྐབས་དེའི་བོད་ནི་རྦད་དེ་རང་བཙན་དང༌།  རང་དབང་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པར་སྨོས་མེད་རེད་ཅེས་ལན་འདེབས་ངེས་རེད།  【2】གལ་ཏེ་དྲི་བ་འདི་རྒྱ་མི་ཞིག་དྲིས་ཚེ་ལན་ཅི་འདྲ་ཞིག་འདེབས་སྲིད་དམ། 

གཉིས།    འགག་རྩའི་ཚིག་ནི་རྒྱ་ནག་གི་རེད། 

དྲ་ལམ་ནས “ བོད་ཀྱི་གནད་དོན “ བཙལ་འཚོལ་བྱེད་དུས།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་ཁུངས་དང་ངོ་བོའི་ཐད་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྐད་ཆ་གཙོ་བོ་ནི།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་ས་ཁོངས་གཅིག་གྱུར་གནད་དོན་དང༌།  ཚད་མཐོའི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྩ་དོན་ལ་ཐུག་ཡོད་ཟེར།  བོད་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་དང༌།  བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གཏན་ནས་བྱུང་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད།  བོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཁ་བྲལ་དུ་མེད་པའི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་དང༌།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་གནད་དོན་རེད་ཟེར་བ་སོགས་རེད།

དབུས་སྲིད་གཞུང་དང༌།  ས་གནས་སྲིད་གཞུང༌།  རྒྱ་ནག་གི་བདག་དབང༌།  རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས།  རྒྱ་ནག་གི་ནང་སྲིད་སོགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི།   རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་བདག་དབང་ནན་བརྗོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད།  ཚིག་བརྗོད་འདི་དག་བསམ་གཞིགས་ཞིབ་ཚགས་ངང་ནན་བརྗོད་བྱེད་སྟངས་འདིས།   ཏག་ཏག་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་བདག་དབང་རེ་རེའི་སྟེང་ན་གནད་དོན་ཡོད་པ་བསྟན་པ་རེད།  གང་ཞེ་ན།  རྒྱ་ནག་ལོ་རྒྱུས་ནང་འདི་འདྲའི་མི་རྒྱུ་ཕོན་ཆེན་བཏང་སྟེ། ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་ཧུའུ་པེ་དང་ཧྲང་ཤིས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་བརྗོད་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད།  ཉེ་བའི་ནང༌།  རྒྱ་ནག་བོད་རིག་པ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་འཕེལ་རྒྱས་མཐུན་ཚོགས་འགན་འཛིན་གཞོན་པ།  དེ་སྔོན་རྒྱ་ནག་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཏང་ཤོག་འགན་འཛིན།  ཞིབ་འཇུག་པ་ཀྲུའུ་ཞའོ་མེང་གིས《 དར་དམར་རྩོམ་སྟེགས  》ཐོག་བོད་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་བའི་ནང༌། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་སྐོར་ཡོངས་སུ་བདག་དབང་ཡོད་པ་བསྒྲགས་པའི་ནང་གཏམ་ལ་ངོ་གནོང་སྐྱེས་པ་མ་ཟད།  གཞུང་ལུགས་རང་གི་སྒང་ནས་ཚབས་ཆེའི་བར་སྟོང་མཆིས་པ་དག་ལ་སེམས་ཁྲལ་ལངས་ཏེ།  བོད་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ཅེས་པའི་སྐད་ཆ་འདིར་འཐུས་ཚང་བཟོ་རྒྱུ་ལྷག་ཡོད་ཟེར།  【3】

རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་སྒེར་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པ་ཐེངས་མང་གྲོས་མོལ་བྱས་པའི་ནང༌།   ཏཱ་ལའི་བླ་མར་རེ་བ་བཏོན་ནས་བོད་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ཅེས་ཁས་ལེན་བྱ་དགོས་པར་བརྗོད་པ་འདིས་ཀྱང༌། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་བསྐྱར་བརྗོད་ནན་བརྗོད་བྱེད་སྟངས་འདིའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་མངོན་ཡོད།  རེ་བ་འདིའི་ལན་དུ་རང་བཙན་སྐྱུར་འཇོག་བྱེད་པའི་གསལ་བསྒྲགས་བྱུང་མེད་ཁར།  དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་རྩོད་བཞིན་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ལ་གོ་སྐབས་སྦྱིན་པ་རེད།  གལ་ཏེ་ཁོ་པ་ཚོའི་རེ་བ་འདི་ཁས་བླངས་པ་ཡིན་ན།  བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རྒྱབ་འགལ་སོང་བ་རེད་ལ།  གོང་ས་མཆོག་གི་བླ་མེད་གཤིས་བཟང་དང་འགལ་གྱི་ཡོད་པ་རེད།  【4】

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ དང་  ༡༩༦༠ ། ༡༩༦༡ ། ༡༩༦༥ བཅས་སུ་རྒྱལ་ཚོགས་ཚོགས་ཆེན་ནང་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གླེང་སྐབས། རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་གིས་རྒྱ་ནག་གིས་ཁྲིམས་འགལ་ངང་ཡོངས་སུ་རང་བཙན་ཡིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་པ་རེད།  དེ་རིང་ཁ་སང་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་གིས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཚོང་ཟོག་འབྲེལ་བར་མགོ་བཏགས་པ་ལྟ་བུ་བྱས་ནས་རིམ་བཞིན་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་ཁས་ལེན་གྱི་ཡོད་པ་རེད།   བྱེད་ཐབས་འདིའི་ངོ་གདོང་ལས “ཁས་ལེན”ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ན།   ཅི་འདྲའི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ།  གང་ཞེ་ན།  རྒྱ་ནག་ལ་གཞན་སུས་ཀྱང་ཧྲང་ཏུང་དང་ཧུའུ་ནན་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་གཏན་ནས་ཁས་ལེན་བྱ་དགོས་ཀྱི་མེད།   གལ་ཏེ་ང་ཚོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཆབ་སྲིད་ཉོ་ཚོང་ཁྲོད་དུ་སུ་ཞིག་ལ་ཁས་ལེན་ཞེས་པའི་ཚིག་འདིའི་འོག་ནས་ཁེ་བཟང་རག་གི་ཡོད་མེད་བརྟག་ཚེ།  དེ་ནི་རྒྱ་ནག་ལ་ཚིག་འདི་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དཀའ་ཚེགས་མེད་པར་མཐོང་ཐུབ།  རྒྱུ་མཚན་ནི་ཐ་སྙད་འདིས་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཞེས་པར་རོགས་ཕན་ཡོད་པའི་ཕྱིར།  ཡང་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་ཁས་ལེན་མེད་པ་ནས་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་མཚོན་ན།  ཁོང་ཚོའི་འདས་པའི་ཐག་གཅོད་ལ་ནོར་འཁྲུལ་ཡོད་པ་མཚོན་མི་ཐུབ།   འདིས་གསལ་པོར་བསྟན་པ་ནི་ཁས་ལེན་བྱས་རྗེས་ཚོང་ཟོག་ཉོ་ཚོང་ཡོད་པ་ཁོ་ན་ཙམ་ཡིན།  སྤྱིར་བཏང་ནས་གཞན་ཞིག་བསླུ་འཚོང་བྱ་རྒྱུར་དེ་འདྲའི་ཧ་ལས་དགོས་པ་ཅི་ཡང་མ་རེད།  སུ་ཞིག་ལ་གྱོང་གུན་ཕོག་དགོས་པ་དེ་ཡང་བསླུ་འཚོང་བྱེད་མཁན་གྱིས་བྱས་མིན་ནི་བཤད་མ་དགོས་པ་ཞིག་རེད། 

འགག་རྩིའི་ཚིག་བརྗོད་ནི་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཟེར་བ་འདི་ཡིན་པ་དང༌།  རྒྱ་ནག་གི་བོད  ……  ཟེར་དུས་སྤྱིར་བཏང་གི་ས་བབ་གནས་ཡུལ་ཞིག་ལ་ཟེར་གྱི་ཡོད་པ་མ་རེད།  དེ་ནི་བདག་དབང་ཆ་ཚང་གཏོགས་པའི་ཆབ་སྲིད་ཚིག་བརྗོད་ཅིག་ཡིན་པ་རེད།  ཚིག་བརྗོད་འདི་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་གཅིག་པུས་གལ་ཆེན་དུ་བརྩི་བ་ཞིག་མ་རེད་དམ། 

གསུམ་པ།  གླེང་མེད་ཀྱི་ས་ཁོངས་བསམས་པ།

ཚང་མས་ཤེས་གསལ་ལྟར།   མ་གཞི་རྒྱ་ནག་སྤྱི་འབངས་ཀྱིས་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་ལ་ཡིད་ལོག་ཅི་རིགས་བྱ་མོད།  ཡིན་ནའང༌།  བོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ཟེར་བའི་དྲིལ་སྒྲོག་སྐོར་ལ་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་དུང་ཕྱུར་མང་པོས（རྒྱ་མི་ཕལ་མོ་ཆེ ）ཁ་གཅིག་གྲག་གིས་དང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  དོན་གནད་འདིའི་ཐད་ལ་ཁོང་ཚོ་དང་གུང་ཁྲན་ཏང་ཚད་མཐོའི་གཅིག་གྱུར་རྣམ་པ་ལྡན་ཡོད་པས། བོད་རང་བཙན་འབོད་དུས་གནམ་སར་མི་ཤོང་བའི་ནག་ཉེས་བརྩིས་ཏེ་དང་ལེན་བྱེད་ཐབས་མེད་ཟེར།  དེས་མ་ཚད།  བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་བལྟ་མཁན་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་དང་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་མི་དམངས་ཁོ་ན་ཙམ་མིན་པར། འཛམ་གླིང་གི་རྒྱ་མི་མང་ཆེ་བ་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཐའེ་ཝན་བ་ཚོའི་ལྟ་སྟངས་ཀྱང་ཚུད་ཡོད། 

མ་གཞི་ཆིང་སྲིད་གཞུང་དུས་མཇུག་ནས་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་སྒྲོག་ལ།  ཀྲུང་ཧྭ་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་གིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་དྲིལ་སྒྲོག སྤྱིར་རྒྱ་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་འདི་པ་ཚང་ལ་སྐྱག་རྫུན་མཐའ་མེད་མོད།  བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ཟེར་བའི་གནད་དོན་འདིར་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་གཅིག་པུས་ཧམ་བཤད་བྱས་ནས།  དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་མ་ཤེས་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཀླད་ཆེན་བཀྲུས་པ་རེད་ལབ་དགོས་ན་ཤོད་ཐུབ་དཀའ་མོ་རེད།  གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་འདི་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ལབ་མཁན་གྱི་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དང་པོ་དེ་མིན་ནའང༌།  བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་དང་བདག་བཟུང་བྱས་ཚར་རྗེས་གོང་གི་དྲིལ་སྒྲོག་དེར་ལུགས་མཐུན་རང་བཞིན་ཡོང་ཆེད་གཞུང་ལུགས་མགོ་མཇུག་ཚང་བ་བཟོ་མཁན་ཐོག་མ་དེ་ཡིན།   དེ་ལྟར་རེད་དེ།  གུང་ཁྲན་ཏང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཀྲུའུ་ཞའོ་མེང་གིས་བཤད་པ་ལྟར་ན།  ད་དུང་ཡང་ཚབས་ཆེའི་བར་སྟོང་འདུག་པས་སྒྲུབ་བྱེད་འཐུས་ཚང་བཟོ་རྒྱུ་ལྷག་ཡོད་ཟེར།  མ་ཟད།  མིག་སྔའི་གནས་སྟངས་ལ་བལྟས་ཚེ།   རྒྱུ་མཚན་མཐོང་བའི་ཐོག་ནས་ཁ་མཚོན་གཅོད་ཕོད་པ་ཞིག་ནི་གུང་ཁྲན་ཏང་འདི་ཚང་ཡང༌། བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་རེད་ལབ་མཁན་གྱི་ཐ་མའི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་མིན་པར་མཐོང༌།  ཁར་ཐུག་བཤད་ན། ཅི་སྟེ་གུང་ཁྲན་སྲིད་གཞུང་འདི་འཐོར་བའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང༌། ད་དུང་ཡང་རྒྱ་མི་དང་རྒྱ་མིའི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་ནས་མུ་མཐུད་འདི་ལྟར་དྲིལ་སྒྲོག་བྱེད་ངེས་སུ་མཐོང༌།

རེད་དེ།  རྒྱ་མི་ཁ་ཤས ( ཕྲན་ནས་ངེས་པར་དུ་ནན་བརྗོད་བྱེད་དགོས་པ་ཞིག་ནི།  ཁ་ཤས་ལ་བོས་པ་ལས་ཡོངས་རྫོགས་ལ་མིན།  ཁོ་པ་ཚོ་སོ་སོ་རང་གིས་ཨང་གྲངས་ལ་བལྟས་ནས་རྐུབ་བཀྱག་གདམ་ན་ཡག་གི་རེད།   དེ་མིན་ཁོང་ཅག་ལ་ངའི་སྨྱུག་རྩེ་ཟུག་འགྲོ་དུས་ག་དུས་ཡིན་ནའང་རྒྱ་མི་ཡོངས་ཀྱི་ཚབ་བྱས་ནས་སྨྱུག་རྩེ་འདི་ཆ་ཚང་གཏད་པ་རེད་ལབ་གི་རེད།  )  ལོ་འདི་འགའི་ནང་འཛམ་གླིང་གང་སར་འཐོར་བའི་རྒྱ་མི་ཚོའི་སེམས་ཁམས་ན།    བོད་ཀྱི་བདག་དབང་འདི་ལོས་ཡིན་སྙམ་པའི་སེམས་ཁམས་ཤིག་གདོད་ནས་བདག་གིར་བཞེས་ཡོད།  རེད་དེ།  ཁོ་པ་ཚོའི་སྐད་ཆའི་འཇུ་ས་ནི་རྒྱ་མིའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་རེད།  དེ་ནི་རང་བྲིས་རང་གླེང་རེད།  ཆེ་བརྗོད་དང་རང་མོས་ལྟར་བཀོད་པའི་དེབ་ཐེར་དེ་དག་ནི་དོན་ངོ་མས “བདག་དབང ” དང་བར་ཐག་ཧ་ཅང་རིང་བ་མ་ཟད།  ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆར་དཔྱད་བསྡུར་མེད་ནའང༌།  བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་བསྒྲུབ་རྒྱུར་ཁོང་ཅག་ལ་འགོག་རྐྱེན་ཅི་གང་མེད།  “མན་ཙི ” དང “ ཐུ་ཧྥང  ” “ ཧྲིང་ཧྥང  ” སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འདི་དག་གུང་ཁྲན་ཏང་ལས་ཧ་ཅང་གིས་རྒན་པ་རེད།  ཐ་སྙད་འདི་ཚོའི་གོ་དོན་ནི “ས་མཚམས  “ སུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་མཁན་གང་ཞིག་ལ།  བློ་རིག་རྟུལ་བ།  དུད་འགྲོ་སྲོག་ཆགས་དང་ཐག་ཉེ་བའི་རིགས་ལ་ཟེར། དཔེར་ན།  རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་པོའི་ནང་གི་འདབ་ཆགས་རི་དྭགས་ལྟར།  མ་གཞི་སྐྱེས་ས་འཚར་ས་གཞི་གཅིག་ལ་བརྟེན་མོད་གོ་ལ་འདིའི་བདག་དབང་ལྡན་པའི་མི་འདི་དག་དང་བསྡུར་ས་གང་དུ་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་བ་ལྟར་རེད། 

དེས་ན། ཆིང་སྲིད་གཞུང་གིས་དབང་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད་པ་དྲིལ་སྒྲོག་པའྀ་སླད་དུ་བོད་ཤར་ཕྱོགས་ས་མཚམས་སུ་བོད་མི་ཤིང་གཅོད་པ་ལྟར་བྱས།  ཡིན་ནའང༌། མགྱོགས་པོ་བོད་མི་ཚོས་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནས་ཕྱིོར་བསྐྲད་པ་རེད།  མ་གཞི་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པས་ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ནས་བཟུང་བོད་རྒྱ་མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ (  བླ་མ་དང་སྦྱིན་བདག ) ཡིན་དུས་འདྲ་མཉམ་འབྲེལ་བ་ཡིན་པ་ལས་མཐོ་དམན་འབྲེལ་བ་མེད་པར་བརྗོད།  དེ་བཞིན་དུ་བོད་གཞུང་ཕྱོགས་ནས “ སྤྱིར་ང་ཚོ་གཞི་རྒྱ་ཆུང་ནའང༌།  ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་ཆོས་ལ་དད་འདུན་ཡོད་པ་དང༌།  རང་བཙན་ཡིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་རེད ” ཅེས་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་མོད།  ཀྲུང་ཧྭ་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ངོས་ནས་བོད་འདི “ མི་རིགས་ལྔ་སྒྲིལ ” གྱི་གྲས་ཡིན།    མ་གཞི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ལ་གཏན་འཁེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚགས་དང་དེབ་ཐེར་གང་གི་ངོས་ནས།  བོད་ཀྱི་བདག་དབང་ཐད་ནམ་མཁའ་ལ་རྟ་རྒྱུག་པ་བཞིན་ཐོགས་རེག་མེད་པ་བདེན་དཔང་དང་འགྲེལ་བཤད་ཐུབ་པ་ཞིག་མེད་ནའང༌།  ཁོང་ཚོས་དབང་ཆ་སྤྱད་ནས་དབང་སྒྱུར་བས་བོད་མི་རང་སྐྱོང་བྱ་བཅུག་དགོས་པ་བྱས་མེད།  ཆིང་གི་མཇུག་ནས་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་དང༌།  དེ་ནས་དམར་ཤོག་གི  “ བཅིངས་འགྲོལ  ” སོགས་ཀྱི་སྐབས་སོ་སོ་ན་བོད་མིའི་ནུས་ལྡན་གྱི་འགོག་རྒོལ་ཕོག།  ཡིན་ནའང་འདིར་མི་རྣམས་དོགས་པ་བཟའ་དགོས་པའི་གཞི་དེ་འདྲ་གང་ཡང་མེད་པར།  དེ་ནི་བོད་ས་མཐའ་པ་ཚོས་སྤྱི་ཁྱབ་མངའ་ཁོངས་ལ་ཁས་ལེན་མེད་པ་ཁོ་ན་ཙམ་མ་རེད་དམ།

“ བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས ” སུ་ཁས་ལེན་མཁན་གྱི་རྒྱ་མི་འདི་ཚོ་ལ་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་བ་ཞིག་ཡོད།  དེ་ནི་ཁོང་ཚོས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ན་ཅི་ལྟར་འཁོད་ཡོད་པ་དང༌།  བོད་མིས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ག་འདྲ་བྱས་ནས་གོ་བ་ལེན་མིན་བཅས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་འདོད་ཡོད་པ་མ་རེད།  དེ་ཅི་རེད་དམ།   བདེན་མིན་ང་ཚོས་ཅིག་བལྟ་དགོས། “ བོད་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས་རེད  ”  ཅེས་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་འདིས་སུ་ལ་ཁེ་ཕན་ཡོད་པ་རེད།   དེ་ནི་རྒྱ་མི་ལ་ཁེ་ཕན་ཡོད་པ་གསལ་པོ་མ་རེད་དམ།  ཆིང་རྒྱལ་རབས་ནས་དམག་མི་བོད་དུ་འཛུལ་ནས་ཁྲག་དྲི་བྲོ་བའི་ལས་འགུལ་མགོ་བརྩམས་པ་རེད།  མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ནས་དམག་ཤེད་བརྩམས་ཏེ་ཁྲག་དྲིའི་ལས་འགུལ་རྒྱུན་མཐུད་པ་མ་ཟད།  བོད་མིར་བཙན་ཤེད་སྒོ་ནས << ཁམས་བོད་སྐམ་ཐོག་དམག་མཚམས་འཇོག་པའི་གན་རྒྱ >>འཇོག་ཏུ་བཅུག་ནས་བོད་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཆ་ཁ་ཤས་དུམ་བར་བཏང་བ་རེད།  ཆིང་དུས་མཇུག་དང་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་སྐབས་སུ་ཁོང་ཚོའི་ནུས་པ་ཚད་ཅན་ཡིན་དུས།  རྒྱ་མི་ཚོས་བོད་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་མེད།  རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་འདིས་དམག་དོན་དང་ཆབ་སྲིད་སོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་བོད་བཏང་འཛིན་བྱས་པ་དཔེར་ན།   བོད་ཀྱི་ས་འོག་གི་གཏེར་དངོས་དང་ས་ངོས་ཀྱི་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ། 

རྒྱུག་ཆུ་གཙང་པོ།  ས་བབ་ཡུལ་སྲོལ།  སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས།  ལས་གཉེར་གོ་སྐབས།  སྡོད་གནས་ཁང་ཁྱིམ་བཅས་སྒོ་ཐམས་ཅད་ནས་ས་ཡུལ་ཐ་དད་པ་དང༌།  རྒྱབ་ལྗོངས་མི་གཅིག་པ་སོགས་ཀྱི་རྒྱ་མི་སྣ་ཚོགས་ནས་གང་དགོས་དེ་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་རེད་དམ།  ད་དུང་དེ་ལས་ཀྱང་རྒྱུག་ཆེ་བའི་ཤོད་སྲོལ་ཞིག་ནི།  བོད་འདི་དོན་དངོས་ཐོག “ རྒྱལ་སྲུང་ས་ཆ ” རེད།  གལ་ཏེ་རང་བཙན་ལ་སོང་ན། རྒྱ་མི་ཚོའི་བློས་བླངས་དགྲ་བོས “ ཐད་ཀར་དབུས་ས ” ལ་རྒྱག་གི་མ་རེད་དམ།  འདི་སྐབས་ཀྱི་དབུས་ས་ནི་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱ་ས་རེད།  གང་ལྟར་ཀྱང་རྒྱ་མིའི་ཆེད་དུ།  བོད་མི་ཚོ་ཏག་ཏག “ བོད་ནི་རྒྱ་ནག་མངའ་ཁོངས་རེད  ”  ཅེས་པའི་སྡུག་མྱོང་མཁན་དུ་གྱུར་པ་རེད། 

ཏག་ཏག “ བོད་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས ” ཡིན་ལོས་འོས་བསམ་པས།  རྒྱ་མི་སྤྱི་ཡོངས་ལ་ཁེ་ཕན་ཡོད་པ་རེད།  དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ད་གཟོད་རྒྱ་མི་ཚོས་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཚང་གིས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་དང༌།  ཆིང་རྒྱལ་རབས།  མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་ཀྱི་མིང་སྤྱད་ནས་བོད  “ མུ་མཐུད་བདག་བཟུང ”  བྱེད་པར་མི་དམངས་ནས་དང་ལེན་ཡོད་པ་རེད། དེ་འདྲ་ཡིན་དུས   “ བོད་རང་བཙན་ལ  ” ལ་ངོ་རྒོལ་དང༌།   “ ཁ་བྲལ ”ལ་ངོ་རྒོལ་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་མི་དམངས་དབར་ཚད་མཐོའི་གཅིག་གྱུར་ལངས་ཕྱོགས་བཟུང་ཡོད།  གལ་ཏེ་བོད་རང་བཙན་ལ་ཤོར་ན་རྒྱ་མིའི་ཁེ་ཕན་ཤོར་བ་བརྩི། ——  ཡིན་ནའང་ཁོང་ཚོའི་ཁ་ནས  “ རྒྱལ་ཁབ་ཁེ་ཕན ” དང   “ མི་དམངས་ཁེ་ཕན ”ཞེས་ཤོད་པ་གཏན་འཁེལ་རེད།  རེད་དེ།  ས་ཆ་དེའི་ས་བདག་ངོ་མ་ཚོའམ།  ཡང་མིན་ན་རྒྱ་མིའི་འཇིག་རྟེན་ལས་ཡན་གར་དུ་གྱུར་པའི་“ གྲངས་ཉུང་མི་རིགས  ” སམ་ནག་བཙོག་བཙོག་གི “ མན་ཙི ” ཚོའི་རང་དབང་དང་ཁེ་དབང་སོགས་ལ་རྒྱ་མིའི་ངོས་ནས་ཅི་གང་གལ་ཆེན་མིན།  གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ནི “ རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས ” རེད།   “ ས་ཁོངས ” འདི་ནི་དོན་ངོ་མས་རྒྱ་མི་ཚོའི་ཡིན།   སྟེས་དབང་ཞིག་གིས་ས་སྒང་དེར་དམུ་རྒོད་ཁྱུ་ཅིག་འཚོ་སྡོད་བྱས་པ་ཙམ་རེད་བསམས་ཡོད།  ལྟ་ཚུལ་འདི་ནི་ཕལ་ཆེར་རྒྱ་མི་སྤྱིའི་སེམས་ནང་རང་ཆས་སུ་ཡོད། 

འདི་ལྟ་བུའི་རང་ཆས་སུ་གྲུབ་པའྀ་ཐུན་མོང་ལྟ་བའི་སྒང་ལ།  མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་ལུགས་མཐུན་མཛེས་ཚོན་བྱུགས་ཅི་ཐུབ་བྱས་པ་མ་ཟད། “ ནུབ་ཕྱོགས་གསར་སྤེལ་ཆེན་མོའི ” མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་དེ་རྒྱ་མི་ལ་ཁེ་བཟང་ཡོད་པའི་འཆར་གཞི་ཡིན་དུས།  རྒྱ་མི་འབོར་ཆེན་ཞིག་བོད “ གསར་སྤེལ ”  ལས་འགུལ་ནང་ཞུགས་ཡོད།  མ་གཞི་ཁོང་ཚོས་བོད “ བཅིངས་འགྲོལ ”མ་བཏང་སྔོན་གྱི་བདག་དབང་ཐོབ་ཁུངས་ཇི་ཡིན་མི་ཤེས་ནའང༌།  བོད་ནི་བོད་མིའི་ཕ་མེས་ཡང་མེས་ཚོའི་འཚོ་སྡོད་བྱེད་ས་ཡིན་པ་དང༌། བོད་མི་ཚོར་སོ་སོ་རང་ཉིད་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་དང་ཆོས་ལུགས་ཡོད་པའང་གསལ་པོ་ཤེས་ཡོད།  འོན་ཏེ་ཁོང་ཚོའི་བསམ་པར “ རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་རང་དབང་ངང་གནས་སྤོ ” བྱ་ཆོག་པའི་རྨང་གཞིའི་ཁེ་དབང་འོག  བོད་དུ་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུ་ནི་འོས་འཚམ་ལོས་ཡིན་བསམ་པ་དང༌།  བོད “ གསར་སྤེལ ” བྱེད་རྒྱུ་ལོས་ཡིན་བསམས་ཡོད།  རྒྱ་མི་ཚོ་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་དབང་ཆ་སྤྲད་ཡོད་པས་བོད་མི་ཚོས་ཁས་ལེན་ཡོད་མེད་ཅི་གང་བལྟ་དགོས་ཀྱི་མེད།  ཁོང་ཚོ་བོད་དུ་གནས་སྤོ་བྱེད་པར་སེམས་ཁྲལ་ཆེ་ཤོས་ནི་ས་ཆ་ཁ་ཐག་རིང་བ་དང༌།  རང་བྱུང་འཁོར་ཡུག་ཞན་པ།  ས་ཆུ་འཕྲོད་དཀའ་བ་བཅས་ལས་ས་གནས་ཡུལ་མིའི་ཁེ་དབང་དང་འབྲེལ་བ་མེད།  སྤྱིར་བཏང་ནས་ཁོང་ཚོའི་ཆེས་དཔལ་ཡོན་ལྡན་པ་དང༌།  ཆེས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་སེམས་ཁམས་གཞི་གདན་བྱས་པ་དང༌།   དེའི་ཁར་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་ཚུལ་མིན་དྲིལ་བསྒྲགས་བསྣན་པས་ས་གནས་ཀྱི་ཡུལ་གོམས་གཤིས་ལུགས་དང༌།  སྡེ་མིའི་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་གང་ལའང་ཅི་མི་སྙམ་པར་ཁ་གསལ་གཏིང་གསལ་ངང་ཁྱད་གསོད་བྱེད།  དོན་དམ་དུ་ཁོང་ཚོའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་གང་མང་མང་ཞིག་ཀྱང་གུང་ཁྲན་ཏང་འོག་ནས་གྱོང་ཕོག་མཁན་ཡིན་དུས།  མི་སྒེར་པ་ཚོའི་ངོས་ནས་བསམས་ན་ཧུར་བརྩོན་གཤིས་བཟང་ཅན་ནམ་མ་རབས་ཐ་ཤལ་ཅན་ཅི་ཞིག་ཡིན་རུང་ཤ་ཚ་དགོས་པའི་ཉམ་ཐག་རིགས་རེད།

༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ་བ ༣ པའི་བོད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་རྗེས།  རྒྱལ་ཕྱི་ནང་གི་རྒྱ་རིགས་ཚོས་མགོ་གནོན་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་པས་དཔུང་བསྒྲིགས་ནས་སྐར་ལྔའི་དར་དམར་གཡུག་པ་དང༌།  བོད་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པ་དང༌།  བོད་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་གནང་མཁན་ཚོར་དམའ་འབེབས་དང་ངོ་རྒོལ་བྱེད་སྟངས་དེས་འཛམ་བུ་གླིང་པ་ཧང་སངས་སུ་བཅུག  རྒྱ་མི་འབོར་ཆེན་འདི་ཚོ་རེ་རེ་ནས་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་མིན་ལ།  ཁོང་ཚོའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་མང་པོ་ཞིག་གུང་ཁྲན་ཏང་ལ་ཞེན་པ་ལོག་ཡོད།  དེ་ལྟ་ན་ཡང༌།  ཁོང་ཚོ “གཅིག་གྱུར ” ཞེས་པའི་ཚིག་འདིར་དགའ་ཞེན་ཆེ།  “ བོད་རང་དབང ” དང “ བོད་རང་བཙན ” བ་ཚོར།     སྐད་ཅིག་མར་དྲག་ཟིང་པ་བརྩི་གི་ཡོད། བོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ངོ་མ “ ཧ་གོ་མེད་པའི ” མི་ཚོགས་འདི་ཚོས་བསམ་བཞིན་དང་བསམ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་ནས།  རང་སོ་སོའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་ཁེ་དབང་སོགས་ལ་གཞིགས་ཏེ་གདམ་ཁའི་ལུགས་སུ་བྱས་ནས་མངའ་ཁོངས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདིའི་གོ་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།   རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་འགྲེལ་བརྗོད་ལྟར་ན “ ཀྲུང་གོའི་ཤིས་ཙང ” ཐད་ཁོང་ཚོས་ནུས་པ་ཐོན་པ་དང༌།   ཁོང་ཚོས་ “ ནུས་ཤུགས ” སྤྲད་བྱུང༌།  ཁོང་ཚོ་ལ་བརྟེན་ནས་དྲིལ་སྒྲོག་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་དགོས་ཟེར།  འདི་ལྟ་བུའི་རྒྱ་མི་འབོར་ཆེན་འདི་འདྲ་རྒྱ་ནག་ཕྱི་ནག་གཉིས་ཀ་ན་གྲངས་མང་སྟོབས་ཆེ་ལ།  བོད་མི་སྤྱིའི་མི་འབོར་ལས་ལྡབ་གྲངས་མང་པོས་རིང་དུ་བརྒལ།   མི་རིགས་ཁྱུ་བསྒྲིལ་ལྟ་བུ་ཆགས་ནས་མི་རིགས་གཞན་ཞིག་ལ་གཉའ་གནོན་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་ལྡན་ཡོད།

བཞི་པ།  བཙན་རྒྱལ་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ལེགས་བཅོས་པར་གཞི། 

༢༠༠༨ ལོ་ནས་བཟུང༌།  བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ངོས་ནས་ཧུར་བརྩོན་ངང་རྒྱ་མི་དང་འབྲེལ་གླེང་བྱེད་མགོ་བརྩམས།  དྲ་རྒྱའི་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་སོང་ཡོད་པས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དོ་སྣང་ཡོད་པའི་མི་རྣམས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན།  བོད་དོན་གནས་ཚུལ་བསྡུ་ལེན་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ཚེགས་མེད་པ་ཆགས་པ་མ་ཟད།  ཕྱི་སྡོད་མི་སྣ་དག་ལ་དེ་ལས་ཀྱང་དཀའ་ངལ་ཅི་གང་མེད། དེའི་ཕྱིར། ང་ནི་ཆབ་སྲིད་ལྟ་སྟངས་འདྲ་མིན་འཛིན་བཞིན་པའི་ཕྱི་སྡོད་རྒྱ་མི་ཚོས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་ཅི་ལྟར་ལྟ་མིན་སྐོར་དོ་སྣང་ཆེ་ཙམ་ཡོད།  ཚང་མས་ཤེས་གསལ་ལྟར།  བོད་རྒྱ་གླེང་མོལ་གྱིས་དོན་ཕན་ལྡན་པའི་འགྱུར་བ་ཁྱེར་འོངས་བ་རེད།   ཡིན་ནའང༌།  ངའི “ཡང་མ་དག་པའི་ཆབ་སྲིད ” ཆེད་རྩོམ་འདིས་གསེར་འཕྲུ་ལ་རག་རྩི་བྱུག་གི་མིན།  གལ་ཏེ་ཁྱོད་ལ་མུ་མཐུད་ཀློག་རྒྱུའི་འདོད་པ་ཡོད་ན།   བཟོད་སྒོམ་གནང་རྒྱུའི་སྟ་གོན་ལ་རེམས་ཤིག

ཐེངས་མང་རྒྱ་བོད་གླེང་མོལ་དུ་མཉམ་ཞུགས་བྱས་ཤིང༌།  བོད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ལ་སེམས་གཏིང་ནས་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཡོད་པའི་ཕྱི་སྡོད་རྒྱ་མིའི་ནང་དུ།  ལིས་ཅང་ལིང་ནི་ཆེད་དུ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་སྐོར་གཏིང་ཟབ་པོས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་རེད།  ༢༠༡༠ ལོ་དང་ཉེ་བའི་ཆར་བཅས་ཁག་སོ་སོར << ༡༩༥༠  ལྷ་ས—— ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཕྱིར་ཐོན་པའི་སྔ་རྗེས >> ཟེར་བ་དང << ལྕགས་བྱ་ནམ་མཁར་ལྡིང་སྐབས —— ༡༩༥༦-༡༩༦༢ མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྒང་གི་གསང་བའི་དམག་འཐབ >> བཅས་པར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས།  དཔེ་དེབ་འདི་གཉིས་ནང་དོན་གཙོ་བོ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཕྱིར་ཐོན་པའི་སྔ་རྗེས་སྐོར་དང༌།  དེ་མིན་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་འབོད་པའི “ ཞོད་འཇགས ” དང༌།  བོད་མིས “ དུས་ལོག ” ( མི་ཡུལ་ནས་དམྱལ་ཁམས ) ཟེར་བའི་ལོ་རྒྱུས་རེད།  དཔེ་དེབ་འདི་གཉིས་ཀྱི་དུས་ཚོད་འཁོར་རྒྱ་ནི་ ༡༩༥༢ ནས ༡༩༦༢བར་དང༌།  མདོ་བསྒྲིལ་ས་གཙོ་བོ་  ༡༩༥༦ ནས་ ༡༩༦༢ བར་རེད།  རྒྱ་གཞུང་གིས་འདིར “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ” དང “ ཞོད་འཇགས ” འབོད་པའི་སྐབས་ཡིན་ལ།  དེ་ནི་བོད ( ཐུ་བྷོད ) ལ་དྲག་སྤྲས་པས་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཏེ་དྲག་པོས་ལེབ་རྡུང་བྱས་པའི་དུས་སྐབས་ཡིན་པ་དང༌།  “ བཅིངས་འགྲོལ ” ནས “ ཞོད་འཇགས ” མཇུག་མ་རྫོགས་པའི་བར་ཏེ་ ༡༩༤༩ ནས་ ༡༩༦༢ བར་རེད། 

ངེས་པར་ནན་བརྗོད་དགོས་པ་ཞིག་ལ།  ༡༩༥༠ ལོའི་ཟླ་བ་ ༡༠ པར།  རྒྱ་ནག་དམག་དཔུང་གིས་ཆབ་མདོ་གཏོར་རྒོལ་བྱེད་བཞིན་པའི་ཚེ་ན།  བོད་ཀྱི་བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་ནས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་དྲུང་ཆེ་ལ་བོད་སྐྱོབ་སྙན་སེང་ཞུས་པ་རེད།  དེ་ནས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དངོས་སུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཐོང་ལམ་དུ་གྱུར།  ༡༩༥༡ ལོའི་ཟླ་བ་  ༤ པར།  དྲག་པོའི་འཇིགས་སྐུལ་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཤེས་མེད་སྣང་མེད་གནས་སྟངས་འོག  ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཁོང་གི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པ་པེ་ཅིང་དུ་བཏང་ནས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དང་ཞི་བའི་གྲོས་བསྡུར་བྱ་རྒྱུ་བྱས།  ཡིན་ནའང་ཁོང་ཚོར “ སྐུ་དབང་ཡོངས་རྫོགས་ཚབ་མཚོན ” ཐུབ་པའི་དབང་ཆ་གནང་མེད།  རྒྱ་ཕྱོགས་ནས་བཏོན་པའི་གྲོས་ཆོད་འཆར་ཟིན་ལ་བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ནས་དང་ལེན་མ་བྱས་སྟབས།  རྒྱ་ཕྱོགས་ནས་བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོའི་འགྲོ་འདུག་རང་དབང་ལ་ཚད་བཀག་བཟོས་པས་མ་ཚད།   ཚེ་སྲོག་ལ་འཇིགས་སྐུལ་བྱས་པ་དང༌།  བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པས་མིང་རྟགས་འགོད་རྒྱུ་དང  “ མགྱོགས་མྱུར་ལྷ་སར་དཔུང་དམག་བཤམ་རྒྱུ ” གཉིས་ལས་ཅིག་ཤོས་འདེམས་དགོས་པའི་བཙན་གཏམ་བཤད།  ༡༩༥༡ ལོའི་ཟླ་བ་ ༥ པའི་ཚེས  ༢༣ ཉིན།  བོད་བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་ལ་གནས་ཚུལ་ཡར་ཞུ་བྱེད་མ་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་འོག  བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་དང་རྒྱ་ནག << ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གཉིས་ནས་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་ཐབས་སྐོར་གྱི་ཆིངས་ཡིག >>( དེ་ནི << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>) རེད།   ཆིངས་ཡིག་འདིའི་ཐོག་བརྒྱབས་པའི་བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པའི་ཐེལ་ཙེ་དེ་ནི་པེ་ཅིང་གི་རྒྱ་ནག་མགོ་ཁྲིད་མི་སྣས་རྫུན་བཟོ་བྱས་ནས་བརྒྱབས་པ་ཞིག་རེད། 

【5】

<<  ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ཁ་བྱང་རང་གི་སྒང་ནས་དམིགས་གཏད་ངེས་ཅན་ཡོད་པ་སྟེ།  “ དབུས་སྲིད་གཞུང ” དང “ ས་གནས་སྲིད་གཞུང ” ཟེར་བ་སོགས་དང༌།  ད་དུང་ཡིག་ཆའི་མགོ་མ་རང་ནས “ བོད་མི་རིགས་ནི་རྒྱ་ནག་མངའ་ཁོངས་ནང་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ཡོད་པའི་མི་རིགས་གྲས་ཤིག་ཡིན་ལ།  དེ་ནི་མི་རིགས་གཞན་རྣམས་དང་གཅིག་མཚུངས  ……  ”  འདིས་ཁ་གསལ་པོས་ནན་བརྗོད་བྱས་པ་ནི་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་དང༌།  བོད་མི་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་གྱི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཡིན་པ་བསྟན། ཡང་བོད་མིས་བཤད་དོན།  “ རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་གྱིས་བོད་སྲིད་གཞུང་བཙན་ཤེད་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་གིས “ བཅིངས་འགྲོལ ”བཏང་བའི་ཞིང་ཆེན་ནམ་མི་རིགས་རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་གཞན་ལ་བཞག་མེད་པའི << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>……  << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>བཞག་པ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གི་སྐྱོ་གར་ཞིག་རེད།   དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་བོད་ས་ཧྲིོལ་པོ་རྒྱ་ནག་པོས་གང་བསམ་དེ་དྲན་བྱེད་སའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པ་རེད་ཟེར།  ” 【6】

དེ་ཡང་བསྐྱར་བཤད་ན།  ༡༩༥༠ནས  ༡༩༥༡ བར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་ཟེར་ནའང་འདྲ།   རྒྱ་བོད་འབྲེལ་བའི་བྱུང་རིམ་ནང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོགས་མཚམས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན།  བོད་མི་ཚོས་ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ནི་དེ་རིང་གི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་རྩ་ཡིན་པར་བལྟ་བ་དང༌།  འདིའི་ངོ་བོ་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་ལ་ཐུག་པ་རེད།  ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ཡང་རྒྱ་ཡིག་ཀློག་པ་པོས “ བོད་བཅིངས་འགྲོལ ” དང “ རྒྱ་ནག་བཅིངས་འགྲོལ ” གཅིག་མིན་ལྟ་བྱེད་ཀྱི་ཀེ་ཏ་ཀ་མ་ཡིན་ནམ།  དེའང་ཤད་ན།  རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཏེ་བོད་མགོ་བླངས་མིན་ལ་སོགས་རེད། 

དགོད་བྲོ་བ་ཞིག་ལ།  ལོ་རྒྱུས་ཉམས་ཞིབ་པ་ལྕམ་ལིས་དཔེ་དེབ་ཏུ་ ༡༩༥༠ ནས་ ༡༩༥༡ བར་གྱི་འགག་རྩའི་ལོ་དུས་འདི་ཏག་ཏག  གཡོལ་ཕྱིན་པ་རེད།  འདི་ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གྱི་འགག་རྩ་ཞིག་ཀྱང་རེད།  ལྕམ་ལིས་དཔེ་དེབ་གཉིས་ལས “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ” དང “ ཞོད་འཇགས ” གླེང་བ་དེ་ནི་ཏག་ཏག་འགག་རྩའི་ལོ་དུས་དེའི་རྗེས་ནས་བྱུང་བའི་གནད་དོན་ཞིག་རེད།  དོན་ངོ་མས། ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> གྱི་ངོ་བོས་རྒྱ་ཡིག་ཀློག་པ་པོ་ཚོས་ཀྱང་རྒྱ་གཞུང་གིས་འབོད་པའི ” ཞོད་འཇགས ” ཟེར་བའི་བོད་མིའི་ངོ་རྒོལ་ཆེན་མོ་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐྱབས་བཅོལ་ལ་ཕེབས་པ་སོགས་ནི་ཆད་ལུས་བྱ་མི་རུང་བ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད།  བོད ” ཐུ་བྷོད ” ཀྱི་བདག་དབང་བརླགས་པ་དེ་ནི་དུས་ཐུང་ཞིག་ལས་བྱུང་བའམ།  ཡང་ན་སྔ་ཕྱི་རིམ་པ་བྱས་ནས་དུས་ཡུན་ལོ་དགུ་འགོར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་རེད།  གང་ལྟར་ཀྱང་ ༡༩༥༠ ནས་ ༡༩༥༡ བར་གྱི་ཧ་ཅང་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དེ་དག་ལྕམ་ལིས་དཔེ་དེབ་ནང་བརླགས་སྟོར་ཐེབས་པ་རེད། 

ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དུས་ཕྱོགས་ངོས་གཅིག་དང་ཐ་ན་གཞི་གཅིག་རང་ལ་དམིགས་ནས་འབྲི་གླེང་བྱ་ཆོག་དང་ཆོག  ལྕམ་ལིས་དཔེ་དེབ་དུ་ལོ་དུས་ཁྱབ་ཁོངས ༡༩༥༡ མཇུག་ཏུ་གཏན་འཁེལ་ཟིན་དུས།  བོད་མིའི་ངོ་རྒོལ་འོས་ལངས་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་ཕེབས་པའི་ཐད་ཀའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡང “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ” ལ་ཐུག་པ་རེད་ཟེར་ན་འགྲིག་གི་མེད།  དེའི་རྐྱེན་གྱིས་གལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན （Tibet question）གྱི་འགག་རྩའི་འབྱུང་རྩ་གླེང་དགོས་ན།   དོན་དམ་གྱི་བོད་མི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་སུ་འདྲ་ཞིག་དང༌།  ཡང་ན་བར་གནས་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་བོད་དོན་ཉམས་ཞིབ་པ་སུ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་རུང༌།  དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱིས  ༡༩༥༠  ལོའི་ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང  ༡༩༥༡  ལོའི   << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>  གཡོལ་ནས་འབྲི་གླེང་བྱ་མི་སྲིད།   ཡིན་ནའང༌།  ལྕམ་ལིས་ནས་ཆོད་གཏམ་སྤེལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་རྩ་དང་གནད་འགག་ཐུག་ས་ཡིན་པའི་ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> གྱི་འགག་རྩའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་སྐྱུར་འཇོག་བྱས་སྟེ། 

གཤམ་གསལ་ལྟར་ཚིག་ཐག་བཅད་ནས་བཤད་དོན།    “ བོད་ཁུལ་གྱི ‘ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ’ ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་རྩ་ཡིན་པ་དང༌། ……  ༡༩༥༥-༡༩༥༦   ལོའི་དུས་ཚོད་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྒྱུས་ལོན་དང་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་པར་རག་ལས་ས་ཡིན་ལ། ……  དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ངོ་མའི་འབྱུང་རྩ་རེད།  ” ཟེར།【7】

ལྕམ་ལིས་མཁས་པའི་གོ་ས་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་སྐད་སངས་མཐོན་པོས་རྒྱ་ནག་མགོ་ཁྲིད་ལྷན་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྩོད་གླེང་བྱས་པ་རེད།  རྒྱ་ནག་མགོ་ཁྲིད་ཀྱི་ལྟ་སྟངས་དེ་ནི་དྲིལ་བསྒྲགས་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་རྒྱུན་སྤྱོད་སྐད་ཆ་ཁོ་ན་ལས་མ་འདས་སྟེ།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ལྐོག་གཡོ་དང༌།   ཨ་རིའི  CIA ཡིས་རྒྱབ་ལོགས་ནས་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་སོགས་སྡོམ་བརྒྱབས་པ་རེད།  ལྕམ་ལིས་ཀྱི <<  གཙང་མ་བཀྲུ་མི་ཐུབ་པའི་ཁྲག་ལག བོད་ཁུལ་དུ་ལྷག་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ནག་ཉེས >>  ཟེར་བའི་དགག་བཞག་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་བའི་ནང༌།    ཡིག་ཚོགས་མང་པོ་དང་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་སྤྱད་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་ནས “ ཨ་རིས་བྱས་པ་རེད ” ཟེར་བ་ལ་དགག་རྒྱག་བྱས།  མ་ཟད་མོ་རང་གིས་རྙེད་པའི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རྒྱུ་ཆ་དང་གྲངས་ཚིག་བསྟར་བ་དང༌།   གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་བཅས་ལྷན་དུ་ཕྱུང་ནས “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ” དང “ ཞོད་འཇགས ” ཁྲོད་བོད་མི་དམངས་ལ་ཕོག་པའི་དཀའ་སྡུག་གླེང་བ་དང༌།  ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་མང་གཙོ་ཡི་ལག་རྗེས་ལ་བསྟོད་པ་བྱས་ཡོད།  གུང་ཁྲན་ཏང་གི་སྐྱག་རྫུན་དང་དྲག་སྤྱོད་ལ་གཤེ་གཤེ་གཏོང་ཞོར་དུ་མོ་རང་གི་ཞིབ་འཇུག་ལྟ་སྟངས་གསལ་འགྲེལ་བྱས་དོན།  “༡༩༥༥-༡༩༥༦ གི་ལོ་དུས་དེ་ནི།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྒྱུས་ལོན་དང་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་སའི་གནད་འགག་ཅིག་ཡིན་ཟེར་བ་དང༌།  མ་ཟད་ད་དུང་རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་དེར་གཟས་ནས “ ཏག་ཏག་ལོ་ཚིགས་འདིའི་ཐད་ཟ་རི་ཟི་རི་བྱས་པ་རེད་ལ།  བསམ་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་རྩ་འགེབས་སྲུང་བྱས་པ་རེད། ” ལྕམ་ལིས་ནས་ཤོད་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འབྱུང་རྩ་ངོ་མ་དེ་ནི “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར ” རེད།  དེས་མི་ཚད་ལྕམ་ལིས་ནས་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ལ་བཅར་འདྲི་དང་ལེན་སོགས་སྔིང་ཆ་འདྲ་མིན་ནས་མོ་རང་གི་ཞིབ་འཇུག་ལྟ་སྟངས་གསེད་འགྲེལ་བྱས་པ་དཔེར་ན།  “ ད་ལྟའི ‘ བོད་ཀྱི་གནད་དོན ’ འདི་ནི་ ༡༩༥༡ ལོར་བྱུང་བ་མ་རེད།  དེ་ནི་ ༡༩༥༦ ལོར་མགོ་བརྩམས་པ་རེད།  བོད་ཀྱི་མཐའ་འཁོར་བོད་ཁུལ་ན་དྲག་པོའི་སྒོ་ནས་ས་ཞིང་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་རྗེས་གནས་ཚུལ་འདི་ཐོན་པ་རེད། ” ཟེར།【8】

ལྕམ་ལིས་དཔེ་དེབ་དང་རྩོམ་ཡིག་སོགས་ནས་མོ་རང་གི་དྲང་བདེན་བསམ་བློ་དང༌།  གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་བསམ་པ།  ཆེད་ལས་བྱང་ཚད་བཅས་ག་འདྲ་ཡོད་མིན་དཀའ་ཚེགས་མེད་པར་མཐོང་ཐུབ།  ལྷག་ཏུ་འདི་འདྲའི་ཆེད་རྩོམ་སྤེལ་ནས “ དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར་ནི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གྱི་འབྱུང་རྩ་རེད  ”  ལབ་པ་འདིས་ང་མགོ་བོ་འཐོམས་སུ་བཅུག  ངས་དེ་སྔོན་ཋུས་ཝེས་ཋེར་བརྒྱུད་ལྕམ་ལིས་ལགས་སུ་འདི་དོན་ཆེད་དུ་བཀའ་འདྲི་ཞུས་དོན།  ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> སོགས་ཀྱིས་བོད་དོན་ཐད་གོ་ས་ཅི་འདྲ་བཟུང་ཡོད་དམ་ཟེར་དུས་ལྕམ་ལིས་ནས་ལན་འདེབས་བྱས་མ་སོང༌།  ངས་ནི་མོ་རང་ལོ་འདི་འགའི་རིང་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་ལ་རྒྱུན་ཤེས་ཡོད་པའི་མི་སྣ་ཞིག་རེད་བསམས་ཡོད།  འོན་ཏེ་ལྕམ་ལིས་ཀྱི “དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར་བོད་དོན་འབྱུང་རྩར་སྨྲ་བའི་རིག་པ “ དེས་ངའི་ཤེས་རྟོགས་ལ་འགྲན་རྒོལ་བྱས་བྱུང༌།  ལིས་ཀྱིས་བཏོན་པའི་རྒྱུ་ཆ་དང་ལོ་ཚིགས་དེ་དག་གིས་མོའི་ཐག་གཅོད་ལ་ཐད་ཀར་རྒྱབ་སྐྱོར་འགྲོ་དཀའ་བ་ཙམ་དུ་མ་ཟད།  ལྡོག་ཏེ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་གདུག་རྩུབ་དང༌།  ཁོས་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་དང་དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཆ་སོ་སོར་རིགས་མཚུངས་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་བྱས་པར་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད་པ་རེད།  དེས་ན་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འདི་བཙན་འཛུལ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་མ་རེད་ཟེར་ནས་གཡུག་ཐབས་ཡོད་པ་མ་རེད།  དེ་འདྲ་ཡིན་དུས་ལིས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ནས ༡༩༥༠-༡༩༥༡ ལོའི་གནད་འགག་ཅན་གྱི་དུས་ཚོད་འདི་དག་བསྐྱུར་ནས།   ལོ་རྒྱུས་རྒྱུ་ཆ་དང་ལོ་ཚིགས་དེ་དག་གི་ནུས་པ་ཨེ་ཐོན་བལྟས་པ་རེད།  མགོ་བཅད་མཇུག་བཏུབ་ཀྱི་ཆོད་གཏམ་དེ་ནི་ནར་མ་སོན་པའི་ཆེད་ལས་མི་སྣའི་ལས་ཀ་བྱེད་སྟངས་མ་རེད་དམ། འོ་ན།  ལྕམ་ལིས་ནས་ཅིའི་ཕྱིར  ༡༩༥༠-༡༩༥༡ ལོའི་ལོ་དུས་འདི་དག་ལ་མིག་འཕྲུལ་སོང་བ་རེད་དམ། 

འདི་དོན་ངས་སླར་ཡང་ཚུན་མིན་གྱི་བསམ་བློ་འཁོར་དོན།  ཐག་གཅོད་འདིས་སུ་ལ་ཁེ་ཕན་ཡོད་པ་རེད་དམ།  གཅིག་བྱས་ན།  ཆབ་མདོའི་དམག་འཐབ་དང << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ཕྲེང་བསྟར་གཅིག་ནས་བཅད་བཏུབ་བྱས་པས།  ད་གཟོད་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འདི “ ནང་སྲིད་གནད་དོན  ” འགྱུར་འགྲོ་བ་རེད་དམ།  ཡང་གཅིག་བཤད་ན།  མ་གཞི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྒྱ་ནག་གིས་བཟོས་པར་རྩོད་པ་མེད་མོད།  ཡིན་ནའང་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་དང་ས་ཁོངས།  བདག་དབང་བཅས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་མ་རེད།  དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་པས་གདུག་རྩུབ་དང་ལྐུགས་རྟགས་བསྟན་ནས་འཛིན་སྐྱོང་ནོར་འཕྱུག་བྱུང་བ་རེད་ཟེར་ལ།ད་དུང་བརྗོད་དོན།   གལ་ཏེ << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ལྟར་དུ་སོང་ན།  བོད་མིར་ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་བྱ་བཅུག་དགོས་པ་ལས།  “དམར་པོ་ལེབ་འདེད ” བྱས་ནས་དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་དགོས་པ་དང༌།  མགོ་པས་བཙན་པོ་དབང་ཡོད་བྱས་ནས་གནད་དོན་རྙོག་དྲ་ཆེ་རུ་བཏང་བ་སོགས་བྱས་མེད་ན།  རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་པའི་ཆུང་བཟོད་ཆེ་གཉེར་བྱས་པའི་ཏཱ་ལའི་བླ་མའང་ཕྱིར་ཐོན་མི་སྲིད། སྟོབས་ཤུགས་ཧེ་བག་ཤོར་བ་ཤེས་རྟོགས་ཟབ་མོ་ཡོད་པ་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་ཡང་དད་གུས་ལྡན་པའི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་བདག་བཟུང་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད།  གང་ལྟར་བརྒྱབས་ཚར་བའི་མདའ་མོ་དང་བཤད་ཚར་བའི་གཏམ་ལྟར “ བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པར་ཁས་བླངས་པ་རེད།  ” “ ཀྲུང་གོའི་བོད ” ཀྱང་མིང་དོན་ལུགས་མཐུན་ཆགས་པ་རེད་ཟེར།

ཕྱི་ཚུལ་ནས་བལྟས་ན།   ཐ་ན་བོད་མི་ཉུང་མིན་ཞིག་གིས་གལ་ཏེ་རྒྱ་གུང་ཁྲན་གྱིས << དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ཡིན་ལུགས་ཚུལ་མཐུན་གྱིས་བརྩི་བཀུར་བྱས་ནས་བོད་མིར་ཚོར་ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་ལག་ལེན་བསྟར་བཅུག་པ་ཡིན་ན།  རྗེས་མའི་རྙོག་དྲ་འདི་ཚོ་ཡོང་གི་མེད་པ་ངོས་ལེན་བྱེད།  བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ལའང་ལྟ་སྟངས་འདི་ཡོད་པ་རེད།  དབུ་མའི་ལམ་གྱི་འགྲོ་ཕྱོགས་ཀྱང་འདི་དང་འབྲེལ་བ་ཆགས་ཡོད།  རེད་དེ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མས ༡༩༥༠-༡༩༥༡ ལོའི་བོད་ཀྱི་ལས་དབང་ཇེ་སྡུག་སོང་བའི་ལོ་དུས་འདི་དག་གཡོལ་གྱི་མ་རེད།  བོད་མི་ཚོ་རྒྱ་ནག་གི་མཚོན་ཆའི་འཇིགས་སྐུལ་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཆུང་འོག   སྐྱབས་མེད་མགོན་མེད་དང་བཙན་དབང་ངང  “ བོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད  ” ཅེས་པའི་ནང་དོན་ཚང་བའི << དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >>  ལ་མིང་རྟགས་འགོད་བཅུག  དེ་འདྲ་རེད་དེ ” དོན་ཚན་བཅུ་བདུན  ” གྱི་སྟོང་བསམ་དང་སྦྲིད་སྨན་བར་ནས་བོད་མི་

ཧ་ཅང་མང་པོ་ཞིག་གིས “ བོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ  ” ངོས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་མེད།  ༡༩༥༩ ལོའི་ཟླ་བ་  ༦ ཚེས་  ༢༠ ཉིན་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་ཐེངས་དང་པོར་རང་དབང་གི་སྐད་ཆ་གསུངས་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཐོབ་མ་ཐག   གཞུང་འབྲེལ་རྣམ་པའི་སྒོ་ནས << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ཁས་ལེན་མེད་པར་ཁྱབ་བསྒྲགས་གནང་བ་མ་ཟད།  << ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན >> ནི་བོད་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་མི་དམངས་རྣམས་མཚོན་ཆའི་བཙན་གནོན་འོག་བཞག་པར་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་བ་རེད།  【9】མི་རྣམས་སེམས་པ་སྐྱོ་དགོས་པ་ཞིག་ལ།  སྤྱིར་བཏང་དྲང་བདེན་གྱི་བློ་སེམས་དང༌།  གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད།  བླ་ན་མེད་པའི་རང་དབང༌།  མང་གཙོ་འཚོལ་སྙེག་བཅས་རྩོམ་གྱིན་པའི་རྒྱ་མི་རྣམས་དང༌།  ལྷག་ཏུ་ཕྱི་ལོགས་སུ་སྐྱེས་འཚར་བྱས་ཤིང་བོད་དོན་སྐོར་གྱི་རྒྱུ་ཆ་ཅི་དགོས་ཀློག་རྒྱུར་ཆ་རྐྱེན་ལྡན་པའི་མི་ཚོས་ཀྱང༌།  འདུ་ཤེས་ཅི་གང་མེད་པའི་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོ་ཞིག་གི་སྒོ་ནས་བོད་མིའི་འུ་ཐུག་ཆིངས་ཡིག་སྐབས་ཀྱི་སྐྱབས་མེད་མགོན་མེད་དང་བཙན་དབང་ལ་དོ་ཁུར་གཏན་ནས་མེད།  མ་གཞི་ཁོང་ཚོས་རྒྱ་གུང་ཁྲན་ལ་རྒོལ་བ་དང༌།  བོད་མིའི་དཀའ་སྡུག་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད།  རྒྱ་གུང་ཁྲན་གྱིས་བོད་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་སོགས་ཡོད་མོད།  མང་ཆེ་བ་གསང་བའི་ཁ་དན་བྱས་པ་ལྟར་མ་ཐིག་ཅིག་དམ་སྲུང་བྱས་ཡོད།   འགའ་ཞིག་གིས་མཉམ་གཉེར་ལམ་ལུགས་དང་མཉམ་སྦྲེལ་ལམ་ལུགས་སོགས་ཀྱིས་བོད་དོན་སེལ་དགོས་ཟེར།  ཕལ་མོ་ཆེས་རྡ་རམ་ས་ལའི་གཞུང་འབྲེལ་སྲིད་ཇུས “དབུ་མའི་ལམ ” ལ་རྒྱབ་སྐྱཽར་ཤུགས་ཆེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  ལ་ཤས་ཀྱིས་སེམས་བཟང་ངང་བོད་མིས  “ རང་བཙན ” གཉེར་མི་རུང་ཟེར།  གང་ཞེ་ན། 

“ རྒྱ་མི་ཕལ་མོ་ཆེའི་རྒྱབ་སྐྱོར་རག་གི་མ་རེད་ཟེར།  ” འདི་ལྟར་ལྟ་དུས་བོད་མི་ཚོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འཆིང་རྒྱ་ལས་གྲོལ་ན་ཡང༌།  རྒྱ་མིའི་བཏང་འཛིན་ལས་ཐར་དཀའ་ཚོད་དུ་མཐོང༌།  རྒྱ་མི་དམངས་གཙོ་དོན་གཉེར་བ་ཚོས་གཉེར་བའི་རྒྱ་བོད་འབྲེལ་མོལ་ཚོགས་ཐེངས་དུ་མ་ལས་རྒྱ་མི་མང་ཆེ་བས “ ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང ” ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པའི་སྐད་ཤུགས་ཆེ།  ཡིན་ནའང་  ༡༩༥༠  ལོའི་གོང་གི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་གོ་བབ་གླེང་མཁན་སུ་གང་མེད་ལ།   “ རང་བཙན ” སྐོར་ལབ་གླེང་བྱེད་མཁན་དེ་བས་ཀྱང་མེད།  དེ་འདྲ་རེད་དེ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གྱི  “ འབྱུང་རྩ་ངོ་མ  ” དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར་ཐུག་པ་རེད་ལབ་མཁན་ལིས་ཅང་ལིང་ཨང་ཀི་དང་པོ་རེད། མིག་སྔར་བལྟས་པ་ཡིན་ནའང་མོ་རང་གཅིག་པུ་ལས་གཞན་གཅིག་ཀྱང་ཡོད་པ་མ་རེད། 

<< ༡༩༥༩ >> ལོའི་ལྷ་ས་ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་ནང་དུ་བཀོད་དོན།  “ རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱུང་ཚང་མ་རྣམ་པ་གཅིག་ནས་ ‘ གཅིག་གྱུར་ཆེན་མོ ’ ན་གནས་ཡོད།  …… ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་ཀང་མོའོ་ས་ཆ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཐབས་དེ་ནི ‘ རྒྱུ་གཉིས་ལམ་ལུགས’ཅན་ཡིན་པ་སྟེ།  གཅིག་ནི་དབུས་གཞུང་ནས་དབང་སྡུད་བྱས་པའི་རྒྱ་སའི་རྒྱ་མི་ལ་གཙིགས་འཛིན་བྱེད་དགོས་པ་དང༌།  ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ས་མཚམས་ན་གནས་པའི་མན་སོག་བོད་བཅས་རེད།  ཁྱབ་ཁོངས་མ་ལག་རྗེས་མ་དེ་ནི་སྔར་གྱི་རྒྱ་མིའི་ཁྱབ་ཁོངས་དབུས་སྲིད་གཞུང་གི་ཐད་ཀའི་མངའ་ཁོངས་སུ་མི་གཏོགས་ལ།  ཆིང་སྲིད་གཞུང་ནས་ཀྱང་མི་རིགས་ཆོས་དད་རང་མོས་དང་འཚོ་བའི་གོམས་གཤིས་བཅས་ལ་ཐེ་ཇུས་བྱེད་ཀྱི་མེད།  ……༡༩༤༩ལོའི་སྔོན་དུ་རྒྱ་གུང་ཁྲན་སྲིད་དབང་ནི་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཀྱི ‘དམར་མདོག་གཅིག་གྱུར་ཆེན་མོ ’ རེད། “【10】

དོན་དམ་པས་འདི་ནི་ལྕམ་ལིས་མི་སྒེར་གྱི་ལྟ་བ་མིན་པར་རྒྱ་རིགས་དམངས་གཙོ་དོན་གཉེར་བ་མང་པོ་དང༌།  རྒྱ་མིའི་ཚད་འཛིན་གྱི་ཐག་གཅོད་འདི་འདྲ་སྟེ།   འདས་པའི་བོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་དེ་ནི “ ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང “ ལ་གནས་ཡོད་པ་དང༌།  དེ་སྔོན་གྱི་དབུས་སྲིད་གཞུང་འཛིན་སྐྱོང་འོག་གནད་དོན་ཡོད་པ་མ་རེད།  གུང་ཁྲན་ཏང་གི ‘’ གཅིག་གྱུར་གྱི་དམར་མདོག་ཆེན་མོའི ‘’ དབང་སྒྱུར་འོག་གནད་དོན་ལྷག་པ་རེད།  དེ་ནི་འཛིན་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་མ་འགྲིག་པའི་གནད་དོན་རེད།  འདི་ལྟར་ལྟ་དུས་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཁྱད་པར་འབྱེད་ས་ནི་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་མིར་ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་སྟེར་མ་ཤེས་པ་དང༌།  མང་གཙོའི་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་མིར་ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་བཅུག་ངེས་རེད་ཟེར།

ཆིང་སྲིད་གཞུང་དེ་བོད ( ཐུ་བྷོད ) ཀྱི “ དབུས་སྲིད་གཞུང ” རེད་དམ།  ༡༩༤༩ ལོའི་སྔོན་དུ་བོད ( ཐུ་བྷོད ) “ མི་རིགས་ས་ཁུལ ”ཨེ་རེད།  གལ་ཏེ་བོད་མིར་སྐད་ཆ་དྲིས་ན་རྦད་དེ་མི་འདྲ་བའི་ལན་འདེབས་ཡོད་པ་རེད།  བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཞ་སྒབ་པ་བདེ་ལྡན་དབང་ཕྱུག་གི << བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས >> ནང་བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་དང་སྲིད་གཞུང་གི་ཡིག་ཆ་མི་འདྲ་བ་གྲངས་ལྔ་བཅུ་ང་བདུན་ལུང་དྲངས་ནས།  བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད།  ཆོས་ལུགས།  ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་རང་བཞིན་དང༌།  ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ།  ལྷག་པར་དུ་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ནས་བཟུང་བོད་རྒྱའི་དབར་ལ་ཞིབ་ཚགས་གསེད་འགྲེལ་བྱས་ཡོད།  མི་རྣམས་ཀྱིས་ ༡༩༥༠ལོའི་སྔོན་གྱི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་གནས་བབ་ག་འདྲ་ཡིན་མིན་དཔང་རྟགས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་རེད།  དཔང་རྟགས་འདི་ཚོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ལས་རིགས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་སྦྱོང་བས་ངོས་ལེན་ཡོད་པ་རེད།  དོན་དུ་ ༡༩༥༠  ལོའི་སྔོན་གྱི་བོད་ནི་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པ་རེད།  << བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས >> རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་བེད་སྤྱད་པའི་མཁས་པ་ཚོས་རེས་མོས་ཀྱིས་དགག་པ་རྒྱག་གི་ཡོད།  རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་དགག་རྒྱག་བྱ་སའི་དེབ་འདི་མཐོང་རྒྱུ་མེད།  གལ་ཏེ་བོད་མིས་དེབ་འདི་སྦས་བསྐུངས་བྱས་པ་ཧ་གོ་ཚེ།  དེ་ནས་དེབ་འཕྲོག་རྒྱུ་ཡིན་པ་ལྟ་ཅི།  དོ་བདག་རང་ཉིད་ཀྱང་བཙོན་ཁང་དུ་ལྷུང་རྒྱུ་རེད།  བོད་མིའི་ལྟ་ཕྱོགས་ནས་བཙན་འཛུལ་དང་བཙན་བཟུང་སྐོར་བྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྩོམ་པ་པོ་བཙོན་དོང་དུ་འཕངས་པ་རེད།  དཔེར་ན།  << ལྷིང་འཇགས་མེད་པའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི >> རྩོམ་པ་པོ་སྒྲོལ་མ་སྐྱབས་ད་དུང་ཡང་བཙོན་ཁང་ན་ལུས་ཡོད་པ་རེད། 

ལྔ་པ།  སུའི་བོད་དང༌།  སྐྱ་ཁྲ་བྱིའུ་ཐུབ།  བྱིའུ་འབུ་ཐུབ་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་རེད། 

བོད་མིའི་ངོས་ནས་ལྟ་སྟངས་ཤིག་ཡོད་པ་མ་ཟད།  ལྟ་སྟངས་དེའང་རྒྱ་མིས་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་དང་མི་འདྲ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད།  བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་འོད་ཟེར་ནས  << གུང་བོད་གནད་དོན་ལ་གནད་དོན་འདུག  >>  ཅེས་པའི་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་ཏེ།  【11】ལྕམ་ལིས་ཀྱི་ཚིག་བརྗོད་དང་ལྟ་ཕྱོགས་ལ་དགག་པ་བརྒྱབས་པ་རེད།  ངས་དྲན་སྐུལ་བྱེད་འདོད་པ་ཞིག་ནི།  ཚིག་བརྗོད་དང་ལྟ་ཕྱོགས་དེ་དག་ལྕམ་ལིས་གཅིག་པུའི་མ་རེད་སྙམ།  རྒྱ་མི་མང་པོ་ཞིག་གི་སེམས་ནང་ཚིག་བརྗོད་དང་ལྟ་ཕྱོགས་དེ་དག་ལ་གནད་དོན་རྩ་བ་ནས་མེད་པ་དང༌།  ཡོངས་སུ་འགྲིག་ཡོད་བསམ་གྱི་ཡོད།  ཡིན་ནའང༌།  བོད་མིའི་ངོས་ནས་དང་ལེན་བྱ་ཐུབ་དཀའ། ལྕམ་ལིས་ནས་བོད་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་དོན།    ” རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ  ……  འདིའི་ས་ཆའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་བོད་མི་མི་རབས་ནས་མི་རབས་གནས་སྡོད་བྱེད་སའི་བོད་ཆོལ་གསུམ་སྟེ།  དེང་གི  ‘ བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས ’  དང  ’ མཐའ་འཁོར་ཞིང་ཆེན་བཞིའི་བོད་ཁུལ ’” ཅེས་བཤད།【12】

འོད་ཟེར་ནས་བོད་མིའི་ལྟ་སྟངས་ཤིག་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་དོན།   ” རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་མ་རེད།  …… དེ་ནི་བོད་མིར་དབང་བའི་ཐུ་བྷོད་དེ་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་རེད།  དེ་ནི་ཨ་མདོ་དང༌།  དབུས་གཙང༌།  ཁམས་བཅས་རེད།  ”ཟེར།【13 སྐབས་འདིའི་ཚིག་བརྗོད་དཔོག་དཀའ་ལ་གོ་དོན་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པ་སྟེ།  མ་གཞི་ལྕམ་ལིས་ནས ”  བོད་མི་རབས་ནས་མི་རབས་གནས་སྡོད་བྱེད་ས ” ཡིན་པ་ངོས་ལེན་བྱས་ཡོད་ནའང༌།  རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་དང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།  འོད་ཟེར་ནས་ལྷག་པར་ནན་བརྗོད་བྱས་པ་ནི ” བོད་བོད་མིར་དབང་བར་བརྗོད། ”  པ་རེད། 

འོད་ཟེར་གྱིས་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་རྗེས་མིང་མེད་པ་ཞིག་གིས་ཡིག་འཇོག་བྱས་ལ། 【14】ཡིག་འཇོག་དེའི་ངོ་གདོང་ནས་རྒྱ་མི་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ཐུབ་ལ།  དེའང་བོད་ཀྱི་དཀའ་ཁག་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཡོད་ལབ་མཁན་དེ་རིགས་ཡིན་པ་འདྲ།  བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་རྒྱུས་ལོན་གང་འཚམ་འདུག   མིང་མེད་པ་འོད་ཟེར་གྱིས ” རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་ལ་མ་རེད།  ” ཟེར་ནས ” བཟོ་བཅོས ” བྱས་པར ” ཡ་མཚན ” སྐྱེས།  ” ……  ངས་བོད་མི་མང་པོ་རྒྱུས་ལོན་ཡོད།  ཁོང་ཚོས་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་མིན་པའི་རེ་བ་བཅངས་ཡོད།  ཡིན་ནའང་དོན་ངོ་མས།  ༡༩༥༠ དུས་དཀྱིལ་ནས ༡༩༦༠ མགོ་སྟོད་བར་བོད་འདི་དོན་དམ་དུ་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་ཤིག་རེད་ཟེར།  ”  རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས་ཚུད་པ་དང་རྒྱ་ནག་ལ ” དབང་བ ” ཟེར་བའི་བར་ལའང་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད།  དེ་མིན་ན་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཡོད་པ་མ་རེད།  དཔེར་ན་ཇག་པ་ཞིག་གིས་གཡུ་བཅོམ་འཕྲོག་བྱས་ནས།  ད་དུང་གཡུ་འདི་ངའི་རེད་བཤད་པ་ལྟར་རེད།   མ་གཞི་གྱོན་ཕོག་མཁན་དེས་རང་གི་གཡུ་ཚུར་འཕྲོག་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ནའང༌།  གཡུ་དེ་ངའི་རེད་ལབ་པར་དེར་ཡ་མཚན་སྐྱེ་རྒྱུ་ཅི་ཞིག་ཡོད་པ་རེད་དམ། 

མིང་མེད་པས་མུ་མཐུད་བརྗོད་དོན།  ” བདག་བཟུང་བྱས་པ་ནི་དོན་དངོས་རེད།   འདི་ལྟ་བུའི་བདག་བཟུང་ནི་ལུགས་མཐུན་ཡིན་མིན་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་རེད།  ” གང་ཞེ་ན།  གལ་ཏེ་འདི་ལྟ་བུའི་བདག་བཟུང་ལུགས་མཐུན་ཡིན་པར་ཁས་མ་བླངས་པའི་རྒྱུ་ མཚན་དེ་སྔོན་འདི་ལྟའི་གནས་ཚུལ་ལྷག་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད་ལབ་པ་ཡིན་ན།   དེ་ནི་ཅི་འདྲའི་གཏན་ཚིགས་ཡ་མ་ཟུང་ཞིག་རེད།  ”འདི་ལྟའི  ” ཞེས་པ་བདག་བཟུང་ལ་གོ་དགོས་པ་འདྲ།  འོད་ཟེར་ནས་དེ་སྔོན་འདི་ལྟའི་གནས་ཚུལ་ལྷག་མྱོང་ཟེར་བར་དགག་པ་བྱས་པ་མ་མཐོང༌།  ཡིན་ནའང ” རྒྱ་ནག་གི ” ཞེས་པ་དེར་ཁས་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།  དེར་ཡ་མཚན་རྒྱུ་ཅི་ཞིག་ཡོད་པ་རེད།  མིང་མེད་པའི་ངོས་ནས་བཙན་བཟུང་བྱས་པ་དེ་འདྲའི་ལུགས་མཐུན་མིན་ན་ཡང༌།  དངོས་ཡོད་ཆགས་ཟིན་དུས་འོད་ཟེར་གྱིས་ཁས་ལེན་མ་བྱས་རང་བྱས་རེད་ཟེར་བ་འདྲ།   བཙན་བཟུང་ནི་དོན་དངོས་རེད།  བཙན་བཟུང་བྱས་པས་བོད ” རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ ”ཡིན་པ་ཁས་ལེན་དགོས་པ་རེད་དམ།  ཁྲས་བྱིའུ་ཐུབ་དང་བྱིའུས་འབུ་ཐུབ་ལྟར་སུས་སུའི་ལག་པ་ནས་འཕྲོག་ཐུབ་པ་ཡིན་ན་དེ་ལ་དབང་དགོས་པའི་ཁྲིམས་སྲོལ་འདི་འདྲ་ཇག་པ་ཚོའི་རྩ་བའི་གཏན་ཚིགས་རེད།  དེ་ལས་ཀྱང་ཐབས་སྐྱོ་བ་ཞིག་ལ། ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་འཕྲོག་མ་ཐུབ་པའི་བར་ནས།  རྒྱ་མི་ཚོས་བོད་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་དབང་བར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་རེད།

མིང་མེད་པས་ད་དུང་བརྗོད་དོན།  ” གལ་ཏེ་སྐབས་དེའི་བོད་རྒྱ་ནག་ས་ཆའི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ལ་གཏོགས་ཀྱི་མེད་ན།  དེ་ནས་གང་དུ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཟེར་བ་ཡོད་པ་རེད་ཟེར།  ” སྐད་ཆ་འདིས་ལིས་ཅང་ལིང་གི་འགྲེལ་བརྗོད་ལ་གནད་དོན་ཡོད་པ་མ་རེད་ཟེར་བ་རེད།  དོན་དངོས་ཐོག  བོད་པ ( བོད་མི ) སུས་ཀྱང་བོད་ཆོལ་གསུམ་རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་ལ་གཏོགས་པ་ཁས་ལེན་གྱི་མེད།  བོད་སྐད་ནང་དུ་དེ་ལས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ཤོད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་རེད།  ནུབ་སྡོད་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོ་དང་སྤྱིར་བཏང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་པ་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་མི་སྲིད།  རྒྱ་ནག་མ་ཡིན་པའི་འཛམ་གླིང་ས་ཆར “Tibet” ཟེར་བ་འདི་སྤྱི་ཁྱབ་ཏུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད།  དེ་ནི་འཛམ་བུ་གླིང་པས་དང་ལེན་ཐུབ་པའི་རིག་གནས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས།  དེ་རིང་ཁ་སང་རྒྱ་ནག་གིས་ཤོད་པའི “Chinese Tibet ”（ རྒྱ་ནག་གི་བོད ）ཡང་ན།  “Tibetan areas of  Southwest and Northwest China”（ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་བོད་ཁུལ ）མ་རེད།  ལྡོག་ཏེ།  ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཞིག་གིས་འདི་ལྟར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་ཡིན་ན།   དེ་ནི་དངོས་གནས་ཡ་མཚན་དང་འཕྱ་དམོད་བྱེད་ས་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ཀྱི་རེད་ལ། མ་མཐར་ཡང་རྦད་དེ་རྒྱ་ནག་ལ་ཕྱོགས་པའི་བྱེད་སྟངས་ཤིག་ལས་བར་གནས་ཞེས་པའི་སྐད་ཆ་བཤད་ས་ལྷག་ཡོད་པ་མ་རེད། “ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ ” ཟེར་བའི་ཚིག་བརྗོད་འདི་འདྲ་རྒྱ་ནག་པ ( རྒྱ་མི ) རང་ལས་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད།    འགྲེལ་བརྗོད་འདི་འདྲ་དག་ལ་བོད་མིའི་ངོས་ནས་བདེ་འཚམ་མེད་པ་མཐོང་ནས་གོང་སྨོས་ལྟ་བུའི་ལན་འདེབས་བྱས་པ་རེད་ལ།  ཤོད་སྟངས་དེ་རིགས་ལ་བོད་མི་ཡོངས་དང་ནུབ་སྡོད་པ་ཚོ།  ཐ་ན་རྒྱ་མི་གང་འཚམ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཤོད་སྟངས་དེ་བདེ་འཚམ་མིན་པ་མཐོང་གི་ཡོད།

བློ་ཕམ་པ་ཞིག་ལ།  ལྕམ་ལིས་ནས << དེང་དུས་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་བློ་སྐྱེད་དང་བསམ་གཞིགས་ཐོར་བུ >>ཞེས་པར་བཀོད་པའི་གཏན་ཚིགས་དང་འདི་སྐབས་ཀྱི་མིང་མེད་པས་ཡིག་འཇོག་བྱས་པའི་གཏན་ཚིགས་གཉིས་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་རེད།  “ ངས ’ སི་ཁྲོན་ས་ཁུལ་ཞིག ’ གམ་ཡང་ན ’ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ ” ཤོད་པའི་སྐབས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྟ་སྟངས་ཅི་གང་བཟུང་མེད།  ཡང་གཅིག་བཤད་ན།  ངས་ས་ཁུལ་འདི་ཚོ “ ལོ་རྒྱུས་ནང་བོད་ཁུལ ” ཡིན་པ་ཁས་ལེན་མ་བྱས་པའང་མཚོན་གྱི་མེད།  དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་ཐུ་བྷོད་བཙན་རྒྱལ་བའི་ས་ཁོངས་རེད།  ངས་དེང་སྐབས་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལྟར་བཀོད་པ་ཁོ་ན་རེད་ཟེར། ”【15】

གལ་ཏེ།  “ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ ” ཟེར་དུས་མངའ་དབང་དང་ཆབ་སྲིད་གོ་དོན་ཅི་གང་ལྡན་གྱི་མེད་ཚེ།  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས “ བོད་རྒྱ་ནག་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད ” ཟེར་ནས་ཤུགས་ཕུད་དེ་བསྒྲུབ་དགོས་དོན་ཡོད་པ་མ་རེད།  ཀློག་པ་པོ་སུ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང “ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་བོད་ཁུལ  ” ཟེར་བའི་གོ་བ་རྙེད་སྟངས་ནི “ རྒྱ་ནག་གི ”  ( རྒྱ་ནག་ལ་དབང་བའི )  བོད་ཁུལ་ཞེས་པར་གོ་བ་ལས།  “ རྒྱ་ནག་གི་ལྷོ་ནུབ་དང་ནུབ་བྱང་བོད་ཁུལ ” གོ་བ་ལེན་སྟངས ” བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཟེར་བར་ཁས་ལེན་མེད་པ་དང༌།  ལོ་རྒྱུས་ནང་ཐུ་བྷོད་བཙན་རྒྱལ་བའི་ས་ཁོངས ” ཡིན་པར་བསྒྲུབས་པ་དེ་འདྲ་གོ་མི་སྲིད།  གལ་སྲིད་ཞིབ་འཇུག་པ་ཞིག་གིས་སྤྱད་པའི་ཚིག་བརྗོད་ལ་དེ་འདྲའི  “ གོ་ལོག ” ཐེབས་ཆོག་ཆོག་ཞིག་ཡོད་ན།  དེ་ནི་ཞིབ་འཇུག་པ་རང་གི་ནོར་འཁྲུལ་འབའ་ཞིག་ལས་འོས་མེད་དོ། 

ལྕམ་ལིས་ནས་འོད་ཟེར་ལ་ཐད་ཀར་ལན་འདེབས་མ་བྱས་པ་དེའི་ནང༌།  མི་ལོ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གསོན་པོ་འདིའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣང་མང་པོ་ཞིག་ད་ལྟའང་ཡོད་ལ།  ཐ་ན་ལྕམ་ལིས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ནས་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་འདུག་ལ། ལྷག་པར་དུ་ད་ལྟའི་བར་སྡུག་བསྔལ་དང་འོ་དོད་འབོད་བཞིན་པའི་བོད་མི་ཚོས་ངེས་པར་དུ་བོད་ཀྱི་བདག་དབང་གང་དུ་ཡོད་མེད་གསལ་གསལ་ཐིང་ཐིང་རྟོགས་དགོས་སོགས་ཀྱི་ཁེངས་དྲེགས་ཅན་གྱི་གསེད་བཀྲོལ་འགའ་ཞིག་བྱས་འདུག  “ ཞིབ་འཇུག་པས་དེང་དུས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་འདི་དེང་དུས་མ་ཡིན་པའི་འབྲེལ་མེད་དོན་གཞན་གྱི་སྐད་ཆ་སྟོང་པའི་ནང་འཁྲིད་མི་ཉན།  དེ་ནི་དེང་དུས་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་པས་ཆིང་སྐབས་ཀྱི་སྐད་ཆ་སྟོང་པ་སྤྱོད་མི་ཉན་པ་ལྟར་རེད།  ”【16】ཞིབ་འཇུག་པས་སྐད་ཆའི་རང་དབང་གང་ཙམ་རྟོགས་ཡོད་ནའང༌།  ཞིབ་འཇུག་པས་ཐ་སྙད་རྐུ་འཁྱེར་བྱེད་མི་རུང༌།  བོད་ས་ཤོར་བའི་དུས་ནི་ཐུ་བྷོད་བཙན་རྒྱལ་བའི་སྐབས་མིན་ལ།  ཆིང་སྐབས་སུའང་མ་རེད།  དེ་ནི་ཉེ་དུས་རང་རེད།  མི་ལོ་ལྔ་བཅུ་ཙམ་གྱི་དུས་ཚོད་ནང་དུ་རྒྱ་གུང་ཁྲན་པས་རྒྱ་ནག་ཏུ་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་དང༌།  འདི་དང་དུས་མཉམ་ལྟར་ཡོད་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ད་ལྟའང་གནས་ཡོད་ལ།  ཏཱ་ལའི་བླ་མའང་བཞུགས་ཡོད།  དུས་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་སྣའང་འཚོ་བཞུགས་ཡོད་དུས།  “ བོད ” ནས  ” རྒྱ་ནག་གི་བོད ” ལ་ཅི་ལྟར་འགྱུར་བ་སོང་མིན་བདེན་དཔང་བྱེད་མི་ད་ལྟའང་འཚོ་བཞིན་ཡོད།

——   དེས་ན།  ནུབ་ཕྱོགས་ཤེས་ཡོན་པའི་སྡེ་ནས “ རྒྱ་ནག་གི་བོད ” ཅེས་པའི་སྐད་ཆ་སྟོང་པ་འདིར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་མི་སྲིད། 

ལྕམ་ལིས་ནས་ཧ་གོ་ངེས་ཤིག་ལ།  གལ་ཏེ་ནུབ་ཕྱོགས་པར “Tibetan areas of  Southwest and Northwest China” ཅི་ལྟར་བལྟ་སྲིད།  དེ་ནི་ལྕམ་ལིང་རང་གིས་བཤད་པ་ལྟར་རེད།  མོ་རང་གིས་གང་སྤྱད་པའི་ཐ་སྙད་དེ་དག་བསམ་གཞིགས་ཞིབ་ཚགས་བྱས་ཡོད་ངེས།  གང་ཞེ་ན།  “ ཅི་ཙམ་གྱིས་དབུས་ལ་གནས་པའི་ཚིག་བརྗོད་ཀྱིས་དེའི་ཚོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཆེ་བས་རེད།

” ཡིན་ནའང༌། ལྕམ་ལིས་ཀྱིས་བསམས་ན།  བོད་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་དུས།   དབུས་ལ་གནས་པའི་ཚིག་བརྗོད་བྱས་ན་ཁ་བྲལ་དུ་འགྲོ་བའི་རྣམ་པ་མཐོང་བས་རེད།  ལྕམ་ལིས་ནས་རྒྱ་མིའི་ཕྱོགས་དང༌།  རྒྱ་གུང་ཁྲན་པའི་ངོས་ནས་བོད་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

དྲུག་པ།  རྒྱ་བོད་གནད་དོན་ནི “ གུང་བོད་གནད་དོན ” རེད་དམ།

ཐང་རན་གསར་པའི་བརྙན་འཕྲིན་ནས་ལྕམ་ལིས་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུ་དུས།  ལྕམ་ལིས་ལ “ གུང་བོད་གནད་དོན ” ཟེར་བའི་ལབ་སྟངས་ཤིག་ཡོད་པ་དེར།  འོད་ཟེར་གྱིས་དགག་རྒྱག་བྱས་པ་རེད།  ཡང་ལྕམ་ལིས་ནས་ཐང་རན་གསར་པའི་བརྙན་འཕྲིན་ནས་བཤད་དོན།  “  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་མི་དམངས་ལ་འཚེ་བའི་དྲག་གནོན་དང་ཆོས་དད་མེད་བརླག་ཏུ་བཏང་བ་བཅས་ནི།  ནང་སའི་རྒྱ་རིགས་མི་དམངས་ལ་བྱས་པའི་ལས་ཀ་དང་ངོ་བོའི་སྒང་ནས་ཁྱད་པར་ཡོད་མ་རེད་ཟེར།  ‘ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ ’ ཟེར་བ་དེ་ཡང་དོན་དམ་དུ ’ གུང་བོད་འགལ་ཟླ ’ རེད་ཟེར།  ” ལིས་ཅང་ལིང་གི་སྐད་ཆ་ཨ་མ་ནི  “…… ངས་རྒྱ་བོད་གནད་དོན་ཟེར་བ་འདི་ཚིག་བརྗོད་ཡག་པོ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད།  ངས་བསམས་ན་གནད་དོན་འདི་ནི་གུང་བོད་གནད་དོན་རེད།  རྒྱ་བོད་གནད་དོན་མ་རེད།  ”【17】

གལ་ཏེ་ངས་གོ་དོན་འཛོལ་མེད་ན།  བཅར་འདྲི་སྤྱིའི་གནས་སྟངས་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན།   “ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ ” “ གུང་བོད་འགལ་ཟླ ” ལ་འགྱུར་བ་སོང་བ་དེ་ནི་ཧ་ཅང་གི་ཐོལ་བྱུང་བ་ཡིན་པ་དང༌།  རྒྱུ་མཚན་ནི་གཏན་ཚིགས་རང་གི་སྒང་ནས་བསམ་བློ་བཏང་བ་ཡིན་ན། དང་ཐོག “ གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་དུ་སྤེལ་བའི་ཁྲམ་སྤྱོད་དེ་ནི་རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླའི ” གླེང་གཞི་ཡིན་དགོས།  དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ལྕམ་ལིས་ནས་དགག་ལན་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད།  ཡིན་ནའང་བཅར་འདྲི་རང་གི་བརྗོད་གཞི་མིན་པ་འདྲ་སྟེ།  ངས་དྲ་ཐོག་ཏུ་ཉུལ་བས་མི་སུས་ཀྱང་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་དུ་སྤེལ་བའི་ཁྲམ་སྤྱོད་དེ་ནི “ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ ” འམ “ གུང་བོད་འགལ་ཟླ ” ཞེས་ལབ་མཁན་མཐོང་མ་སོང༌།  འདི་ལྟར་ལབ་མཁན་གྱི་བོད་མི་མེད་པ་མ་ཟད།  རྒྱ་མི་ཡང་མེད་པ་མཐོང༌།  ལྕམ་ལིས་ནས་དགག་ལན་བྱ་དགོས་པའི་གླེང་གཞིའང་མེད་དུས།  ཅིའི་ཕྱིར་དུ “ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ ” དོན་དམ་དུ  “ གུང་བོད་འགལ་ཟླ ” ལ་སོང་བ་རེད་དམ། 

ཡིན་ནའང༌།  ཐང་རན་གསར་པའི་བརྙན་འཕྲིན་ནས་ལིས་ཅང་ལིང་གིས་བཤད་དོན།  “ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ་ཟེར་བ་དེ་ནི་དོན་ངོ་མས་གུང་བོད་འགལ་ཟླ ” རེད་ཟེར་བའི་འགྲེལ་བརྗོད་འདི་ནི་ཅི་འདྲའི་སྒྲ་གསལ་ཞིང་དག་པ་ཞིག་རེད། ལྕམ་ལིས་ཀྱིས་གང་བཀོལ་བའི་སྐད་ཆས་བརྗོད་གཞིའི་རྩོད་སྒྲུབ་ཀྱི “ འོས་འཚམ་རང་བཞིན  ”  བསྟན་གྱི་ཡོད།  གཞན་ཡང་ལིས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི།  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་དུ་བྱས་པའི་ལས་ཀ་ཚང་མ་རྒྱ་ནག “ ནང་ས ” ལ་བྱས་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད།    རྒྱ་མི་ཡང་གྱོང་ཕོག་མཁན་རེད།  གཉིས་སུ་རྒྱ་མི་དམངས་ཀྱིས་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་ལ “ གསང་བའི “ ངང་བརྒྱབས་པའི “དམག་འཐབ“ ཤེས་རྟོགས་ཅི་གང་མེད།  དེས་ན་རྒྱ་མི་ལ་འགན་ཅི་གང་མེད་དུས།   ” གུང་བོད་གནད་དོན ” ཡིན་པ་རེད་ཟེར། 

” ཞོད་འཇགས ” སྐོར་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་ངོས་ནས་བཤད་ན་རྕ་བ་ཉིད་ནས་གསང་དོན་མིན།  དེའི་སྐབས་ཀྱི་ཤིན་ཧྭ་ཚགས་པར་ཁང་དང༌།  ཤིན་ཧྭ་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར།  ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་གློག་འཕྲིན་ལས་ཁུངས་སོགས་ནས ”ཞོད་འཇགས ” དང༌།  དེའི་སྐོར་གྱི་གྲོས་ཆོད། ”ཞོད་འཇགས ” ཐད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གླེང་ཕྱོགས།  ”ཞོད་འཇགས ” ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་བཅས་འུད་སྒྲོག་བྱེད་པ་དང༌།  ( དམག་འཐབ་ཉིན་འདི་དག་ནང༌།  དམག་མི་ངོ་ལོག་འདི་ཙམ་གསོན་བཟུང་བྱས་པ།  གོ་ལག་འདི་ཙམ་གཞུང་བཞེས་བྱས་པ། ) སོགས་ཟེར་ནས ” ཞོད་འཇགས ” ཐུབ་པར་རྒྱལ་ཁའི་དགའ་སྟོན་བྱས་པ་མ་ཟད།  ཡིག་ཚོགས་མང་བའི་གནས་ཚུལ་དེ་དག་ལམ་འགྲོ་བ་ཚང་མས་ཤེས་ཡོད།  གལ་ཏེ་དེ་རིང་ཁ་སང་འདི་སྐོར་ཤེས་མཁན་ལོ་གཞོན་ཧ་ལམ་དཀོན་ཚོད་རེད་ལབ་ན། དེ་ནི་བརྡ་འཕྲིན་དང་ཤེས་ཡོན་གྲུབ་ཆ་ལ་འགྱུར་བ་སོང་བ་ཙམ་ཡིན་དུས།  “ གསང་བ ” ཞེས་པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་མ་རེད། 

དངོས་གནས་གསང་བ་ཞེས་ལབ་ཆོག་ས་དེ་ནི་བོད་ཆོལ་གསུམ་ས་ཁུལ་གྱི “ སྡེབ་གསོད ” རེད།  ཞིབ་ཙམ་བཤད་ན་རྒྱ་མི་མང་ཆེ་བས དོན་དམ་དུ “ ཞོད་འཇགས ” སྐབས “ ངོ་ལོག་པ ” ཅི་ཙམ་བསད་མིན་དང༌།  མཚོན་ཆ་ཙག་བུ་ཙམ་མེད་པའི་བུད་མེད་དང་ཕྲུ་གུ ཐ་ན།  གྲོང་སྡེ་ལ་ལ་སྡེབ་གསོད་བྱས་པ་རེད།  འདི་ནི་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ཡིག་ནང “ སྡེབ་གསོད ” ཅེས་ནན་བརྗོད་བྱས་པའི་དགོས་པ་དེ་རེད།

ལིས་ཅང་ལིང་གིས་བསམས་ན།  “  བོད་སྐོར་ལ།  ས་ཆ་དེར་ལྷག་པའི་དམག་འཐབ་དེ་ནི།  དོན་ངོ་མར་བརྗོད་ན་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་དང༌།  རྒྱལ་ཁབ་དབང་ཆ་སྒྲིག་བཀོད་བྱས་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད།  དེ་ན་ལྷག་པའི་གནས་ཚུལ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ།  ངོ་བོའི་ཆ་ནས་ནང་སའི་གནས་ཚུལ་དང་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་མ་རེད།  ནང་ས་རུ་ཁོས་སྲིད་དབང་བཙན་འཕྲོག་བྱས་རྗེས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབང་ཆ་བཙུགས་པ་རེད།  ཁོས་བོད་ཁུལ་དུ་བྱས་པའི་ལས་ཀ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་འདི་ག་ནང་བཞིན་རེད་ཟེར།” 【18】

རྒྱ་ནག་ཏུ།  གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ལྟ་བ་ཁུར་མཁན་རྒྱ་མིའི་ཤོག་ཁག་ནས་ནང་འཁྲུག་བརྒྱུད།  གོ་མིང་ཏང་རྒྱ་མིའི་སྲིད་དབང་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ།  གུང་ཁྲན་ཏང་གི་རྒྱ་མིའི་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་རེད།  རྒྱ་མི་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནས་འདིེར ” རྒྱ་ནག་ལ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་སོང  ”  ལབ་སྲིད་དམ།  ”  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་ལ་གཏད་པའི་དྲག་པོའི་དབང་སྒྱུར་དེའང ‘ གུང་རྒྱའི་འགལ་ཟླ ’  ཞེས་ཤོད་སྲིད་དམ།  ” རྒྱ་མིའི་ངོས་ནས་བཤད་ན།  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་དེའང་སྲིད་དབང་འཕོ་འགྱུར་སོང་བ་ཙམ་རེད།  དེ་ནི་རྒྱ་མིའི་ཤོག་ཁག་ཡིན་པ་གང་ཞིག་ལ་སྲིད་དབང་ཡང་རང་སོར་གནས་ཡོད་པ་མ་ཟད།  རྒྱ་ནག་ཀྱང་སྔ་མའི་རྒྱ་ནག་དེ་ག་རང་རེད། 

བོད  ( ཐུ་བྷོད ) དུ།  གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ལྟ་བ་འཛིན་མཁན་གྱི་རྒྱ་མིའི་སྲིད་དབང་དྲག་མཚོན་ཐོགས་ཏེ།  མི་ལོ་ཁྲི་སྟོང་མང་པོར་བོད་མི་ཚོ་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཤིང༌།  བོད་མིས་སྲིད་དབང་བཟུང་བའི་ས་ཆར་འཛུལ་ནས།  ས་ཁོངས་མཉམ་སྦྲེལ་བྱས་པ་མ་ཟད།  བདག་དབང་བཙན་འཕྲོག  རིག་གནས་རྩ་གཏོར།  དཔལ་འབྱོར་བཏང་འཛིན་དང་བཙན་འཕྲོག་གི་བསམ་པ་བཅངས་ནས་བོད་མིས་དང་ལེན་ཡོད་པ་དང༌།  བོད་མའི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་སྲིད་དབང་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་རྒྱའི་སྲིད་དབང་ལ་བརྗེ་བསྒྱུར་བྱས།  དེ་ནས་བཟུང་བོད་མི་ཚོ་ས་ཆ་དེའི་སྒང་ནས་རང་དབང་ཡོད་ཚད་བརླགས་པ་རེད།  ” བོད ”( ཤིས་ཙང ) དེ་ཉིད ” རྒྱ ” ( ཀྲུང་གོའི )  ཞིང་ལྗོངས་ལྔའི་ནང་གི  (  དེ་ནི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན།  སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན།  ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན།  ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན ) བཅས་ལ་བསྒྱུར་བ་རེད།  བོད་མིའི་ངོས་ནས་བཤད་ན།  འདི་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཤོར་བ་རེད།  རྒྱ་གུང་ཁྲན་པས་རྒྱ་ནག་ལ་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་དང་བོད་ལ་སྲིད་དབང་བཙུགས་པ་གཉིས་ངོ་བོའི་སྒང་ནས་གཏན་ནས་འདྲ་གི་མ་རེད། 

ལྕམ་ལིས་ནས་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་རྒྱ་ནག ” ནང་ས ” རུ་བརྩམས་པའི་ལས་ཀ་དང་བོད་དུ་བྱས་པའི་ལས་ཀ་གཉིས་བལྟས་ཚོད་ཀྱིས་འདྲ་གི་ཡོད་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བཟུང་ནས།  ” ངོ་བོའི་སྒང་ནས་གཅིག་པ་རེད ” ཟེར་བའི་ཆོད་གཏམ་སྤེལ་བ་རེད།  དེས་ན།  བོད་དུ་སྐྱེས་འཚར་བྱས་ཤིང༌།  རྟག་ཏུ་ཉེན་རྟོག་རླངས་འཁོར་གྱིས་རྗེས་འདེད་པ་དང༌།  ”བཙན་མགྲོན ” ( སྒྱུར་བ་པོའི་མཆན།  གོང་དུ་སྤྱད་པའི་ཐ་སྙད་དེའི་གོ་དོན་ལ་སྐྱ་ཆས( དཀྱུས་ཆས )ཉེན་རྟོག་པས་བཙན་པོ་དབང་ཡོད་ངང་མི་ག་གེ་མོ་ཇ་འཐུང་སར་ཁྲིད་ནས་འདྲི་རྩད་སྣ་ཚོགས་བྱེད་པའི་དོན་ཡིན།  ཕྲན་ནས་འདིར་བཙན་མགྲོན་དུ་བསྒྱུུར་མོད་སྐབས་དོན་ལ་འབྱོར་མིན་ཅི་ཆ།   རྒྱ་སྐད་དུ་འདིར་被喝茶ཞེས་པ་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད )དུ་འབོད་འགྲོ་བའི་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས་ཉེན་ཁར་མ་འཛེམ་པར་བཤད་དོན།  “ འདི་གཉིས་ལ་ངོ་བོའི་སྒང་ནས་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་བཤད་ག་ལ་དགོས།  ——’ ནང་ས ’ འབོད་པའི་ས་ཆ་དེར་ལྷག་པའི་གནད་དོན་དེ་ནི་ནང་འཁྲུག་རེད་མོད། བོད་དུ་བྱུང་བའི་གནད་དོན་ནི་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་རེད། ” ཅེས་བཤད་ཡོད།【19】

ལྕམ་ལིས་བསམས་དུས་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ནང་རྒྱ་བོད་ཉེ་རིང་མེད་པར་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་རེད་ཟེར།  “ དོན་དམ་དུ་བོད་ཁུལ་གྱི་དགོན་པ་བཤིག་གཏོར་བྱས་པ་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་ས་ཆེན་ནང་ཆེས་ཐ་མའི་བཤིག་གཏོར་དེ་རེད།  དེའི་སྔོན་དུ།  རྒྱ་ནག་ནང་སའི་ཞིང་ཆེན་སོ་སོ་དང་ཆོས་ལུགས་དགོན་པ་ཁག་ཚང་མ་རྩ་བའི་ཆ་ནས་གཏོར་བཤིག་བྱས་ཟིན་པ་རེད།” 【20】 འདིས་རྐྱེན་པས་མི་རྣམས་ཀྱིས་བོད་མི་དང་རྒྱ་མི་ཚང་མ་གུང་ཁྲན་ཏང་འོག་གི་གྱོང་རག་མཁན་རེད་ཟེར་བའི་སྡོམ་ཚིག་འདི་རྙེད་པ་རེད།  “ ང་ཚོ་ཚང་མ་གྱོང་རག་མཁན་རེད།  ”  ” བོད་རིགས་མི་དམངས་དཀའ་སྡུག་ཕོག་མཁན་རེད་ལ།  རྒྱ་རིགས་མི་དམངས་ཀྱང་དཀའ་སྡུག་ཕོག་པ་མ་ཟད།  ཐ་ན་སྔ་མ་ལས་ཀྱང་སྡུག་མྱངས་ཆེ།  ”  ཟེར་བའི་སྐད་ཆ་འདི་ཚོ་རྒྱ་མིའི་ནང་ཁྱབ་གདལ་ཆེ་ལ།  བོད་མིའི་ཁྲོད་དུའང “ཡང་དག་པའི་ཆབ་སྲིད་ལྟ་ཕྱོགས ” བརྩི།  ཡིན་ནའང་མི་རྣམས་གོ་འཛོལ་འགྲོ་སླ་བ་ཞིག་ལ།  བོད་ཅེས་པའི་ས་ཁོངས་དམིགས་བསལ་བ་འདིའི་སྟེང་དུ།  རྒྱ་མི་ཚོ་གཏན་ནས་ཉེས་མེད་མིན།  རྒྱ་མི་ཚོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི “ ཁེ་བཟང་རག་མི ” ཡིན།

བོད་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒང་གི་གནས་བབ་ལ་ཁས་ལེན་མེད་པ་དང༌།  རྒྱའི་རིག་གནས་ལ་ཁྱད་འཕགས་རང་བཞིན་ལྟ་ཚུལ་འཛིན་པ།  ཆོས་ལུགས་དང་མི་རིགས་མཐོང་ཆུང༌།  རྒྱ་རིགས་ཁེ་དབང་བོད་མི་ལས་མཐོ་བ་སོགས་ནི “ རྒྱ་བོད་གནད་དོན ” རེད།  དེ་དག་ལས།  བོད་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒང་གི་གནས་བབ་ལ་ཁས་ལེན་མེད་པ་དེ་ནི་རྒྱ་མི་སྤྱིའི་ལྟ་བ་ཁུར་སྟངས་རེད།  དེ་ནི་རྒྱ་བོད་གནད་དོན་གྱི་རྩ་བ་ཡིན་དགོས་པ་རེད།   རྩ་བ་འདི་ནི་རྒྱ་གུང་ཁྲན་ལས་རྒན་པ་རེད་ལ།  མང་ཆེ་བ་རྒྱ་གུང་ཁྲན་ལས་ཀྱང་སྐུ་ཚེ་རིང་བ་ཡོད།

རྒྱ་མི་དཀྱུས་མ་ཚོས་སྤྱིར་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཅུད་དགོས་བསམས་མོད།  ཡིན་ནའང་དབང་ཆ་དང་ནུས་པས་བཙན་འཛུལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད།  ཁུ་སིམ་སིམ་ངང་གྱུར་མིད་རྒྱག་དྲན་ཡོད།  དཔེར་ན་དེ་སྔོན་རྒྱ་བོད་ས་མཚམས་སུ་ས་རྒོད་ཕྲུ་སློག་བྱས་ནས་རོང་ས་བདག་བཟུང་བྱས་དུས་བོད་མི་ས་ཁད་མཐོ་སར་གནས་སྤོ་མ་བྱས་རང་བྱས་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད།  དེའང་བཤད་ན།  རྒྱ་མིའི “ ཧམ་སེམས་སྔོན་དུ་སོང་བ ” སྨོས་མེད་རེད།  ཡིན་ནའང༌།  རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དམག་མི་དྲག་མཚོན་ཐོགས་ཏེ་བོད་དུ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་དང༌།  ཁྲག་དྲི་བྲོ་བའི་དྲག་གནོན་དང་སྡེབ་གསོད་ཆེན་མོ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས “ གཅིག་གྱུར་ལས་དོན་ཆེན་མོ ” རྩོམ་མཁན་གུང་ཁྲན་ཏང་རེད།  ངོ་མ་བཤད་ན།  “ ཁམས་བོད་འགལ་ཟླ ” ནས་བལྟས་པ་ཡིན་ན།  གལ་ཏེ་གོ་མིང་ཏང་ཕམ་ནས་ཐའེ་ཝན་དུ་བྲོས་མེད་རྒྱུ་ན།  རྒྱ་ནག་མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་ནས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད་ཅེས་ཤོད་དཀའ་མོ་རེད།  གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་དུ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་ཕུད།  ད་དུང་ནག་ཉེས་མང་པོ་བསགས་ཡོད་པ་རེད།  བོད་དུ་བཙན་འཛུལ་བྱ་ཆེད་ཇུས་འགོད་བྱེད་པ་དང༌། འཆར་གཞི་འདིང་བ།  ཞིབ་ཕྲའི་ལག་ལེན་བསྟར་མཁན་གྱི་གུང་ཁྲན་ཏང་མི་དེ་ཚོ་ཚང་མ་ཉེས་དོན་བྱས་ཉེས་བསགས་པའི་མི་རེད།  ནག་ཉེས་དེ་ཚོ་འབྱུང་འགྱུར་རེ་རེ་གཉིས་གཉིས་བྱས་ནས་རྩིས་བརྒྱག་དགོས།  རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ནི་ནག་ཉེས་དེའི་མགོ་པ་རེད། ཨ་ཅང་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ག་ནས་ཡིན། 

གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་ལ་གནམ་སར་མི་ཤོང་བའི་སྡིག་ཉེས་བསགས་རྗེས།  བོད་རོལ་མྱོང་བྱེད་མཁན་ནི་བོད་དུ་བཙན་འཛུལ་ཆེད་ཇུས་འགོད་བྱེད་པ་དང༌།  འཆར་གཞི་འདིང་བ།  ཞིབ་ཕྲའི་ལག་ལེན་བསྟར་མཁན་གྱི་གུང་ཁྲན་ཏང་མི་དེ་ཚོ་རྐྱང་པ་མིན་པར།  “ རང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཁོངས་ཡིན་ཤག་བྱས་ནས་རང་དབང་ངང་གནས་སྤོ་བྱེད་ཀྱིན་པའི ” རྒྱ་མི་ཚོ་བོད་དུ་སླེབས་ནས།  བོད་དང་བོད་མི་ལ་ཅི་ཞིག་ཁྱེར་འོངས་བ་ངས་མང་པོ་བཤད་འདོད་མེད།  མི་བསད་ནག་ཉེས་བསགས་པའི་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་མི་རོ་ཁག་བགོས་བྱས་པ་དང༌། ཟས་སུ་མི་རོ་ལ་བརྟེན་པའི་མི་དམངས་རྣམས་ཀྱང༌།  ཐག་རྡང་གཅིག་གི་སྒང་ནས་ཁེ་བཟང་རག་མཁན་ཡིན་དུས། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་སྐོར་ལ་ཅི་ལྟར་བལྟས་ཀྱང་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཁེ་མྱོང་གོང་བུ་གཅིག་པ་མ་རེད་དམ།

བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འདིར་ཐོག་མའི་བཙན་འཛུལ་ནས་ཕྱིས་ཀྱི་སྣ་མང་རྙོག་འཛིང་ཅན་བར།  རྒྱ་བོད་གནད་དོན་གྱི་གྲིབ་གཟུགས་ཡལ་མེད།  “ བོད་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས ” ཟེར་བའི་ངོས་འཛིན་འོག  རྒྱ་མི་དང་གུང་ཁྲན་ཏང་ཁ་ཁར་དབྱེར་མེད་ལ།  ཁེ་བཟང་གི་ཐག་རྡང་གཅིག་འོག་ན་རྒྱ་མི་དང་གུང་ཁྲན་ཏང་གོང་བུ་གཅིག་འགྲིལ་རེད།  རྒྱ་མི་དཀྱུས་མ་ཚོ་ལ་དབང་ཆ་དང་ནུས་པས་བོད་སྐོར་ནག་ཉེས་བསགས་མེད་པ་ཆ་བཞག་ནའང༌།  བོད་མིའི་འཚོ་བའི་གོ་སྐབས་ཁོལ་གྱིས་བཙན་འཕྲོག་བྱས་པ་དང༌།  མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་ལ་མཐོང་ཆུང༌།  བོད་མིའི་རང་དབང་དང་རང་ཐག་རང་གཅོད་སོགས་ཁས་ལེན་མེད་པ་བཅས་ཀྱིས་ཉེས་དོན་བྱས་ཉེས་བསགས་པའི་ཁོངས་སུ་འདུ་གི་མེད་ཀྱང༌།  ཡ་རབས་སྤྱོད་བཟང་གི་ནག་ཉེས་ལས་ཐར་ལེ་མ་རེད།  རྒྱ་བོད་གནད་དོན་དང་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་བྱས་ཉེས་གཉིས་མ་གཞི་ནས་ཐ་སྙད་མི་འདྲ་བ་གཉིས་རེད།  བཅར་འདྲི་དེར་དམིགས་བཀར་གྱི་བརྗོད་གཞི་མེད་པའི་བར་གསེང་ནས་ཐ་སྙད་འདི་གཉིས་མཉམ་བསྲེས་བྱས་པ་རེད།  ཅིས་ཀྱང “ རྒྱ་བོད་འགལ་ཟླ་འདི་དོན་དངོས་ཐོག་གུང་བོད་གནད་དོན ” དུ་རྩོད་སྒྲུབ་བྱ་དགོས་ན།  དེའི་བྱེད་ནུས་ནི་ཕྱི་ཉུལ་རྒྱ་མི་ཚོའི་སྤྱོད་ལམ་ནག་པོ་བཟོ་ཐུབ་རྒྱུ་དེ་རེད།

“ གུང་བོད་གནད་དོན ” ཟེར་བའི་ཚིག་བརྗོད་འདིར།  འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས  << གུང་བོད་གནད་དོན་ལ་གནད་དོན་འདུག >>ཅེས་པའི་རྩོམ་ཡིག་ནང་ལན་འདེབས་བྱས་དོན།  སྡེབ་གསོད་དང་འགོག་རྒོལ་ལ་ཡང “ གུང ” དང ” བོད ” དབར་གྱི་གནད་དོན་ནམ།  ཡང་ན།  ” འགལ་ཟླ་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་བ་དེ་ནི་བཤད་པའི་རྩལ་ལག་ཆེ་དྲགས་ནས།  དོན་དངོས་ལ་སྒྲིབ་གཡོས་སོང་ཨེ་རེད།  【21】ཉོས་ལུན་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་རྭ་ན།  ཨ་རིའི་ཞིབ་དཔྱོད་དབུ་བློན་ལའོ་པོ་ཐེ .H. ཅེ་ཁེ་ཤུན་གྱིས་བཤད་དོན། “ བཙན་འཛུལ་དམག་འཐབ་བྱས་པ་དེ་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནག་ཉེས་ཕོག་པ་མ་ཟད།  རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཚད་གཞི་ཆེས་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་ནག་ཉེས་རེད།  འདི་དང་སྤྱིར་བཏང་དམག་འཐབ་ཀྱི་ཁྱད་པར་ནི།   བཙན་འཛུལ་དམག་འཐབ་ལ་སྡིག་ཉེས་ཀྱི་རིགས་མཐའ་དགཚུད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་ཁོ་ནས་རེད། ” 【22】

འོད་ཟེར་དང་ལྕམ་ལིས་ཀྱི་འགལ་བའི་ལྟ་སྟངས་འདི།  ལིས་ཀྱི་ཡིག་འབྲུ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་ཡོད་པའི་རྩོམ་ཡིག་ནང་གསལ་བཤད་ཅི་གང་བྱས་མེད།  རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་རྗེས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་དོ་ཁུར་ཡོད་པའི་རྒྱ་མིའི་ཁྲོད་རྩོད་པ་བསླངས།  རྒྱ་མི་གྲོགས་པོ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ལིས་ལ་མ་ཉེས་ཁ་གཡོགས་བསམས་ཡོད་ལ། འོད་ཟེར་གྱིས “  ཉེས་མེད་སྐྱོན་མདོག ” བྱས་པ་དེ ” ཐལ་དྲགས ” པས།  འོེད་ཟེར་ལ “ བོད་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི ” ཞྭ་མོའང་གཡོགས་པ་རེད།  ངས་དེ་རིང་རྩོམ་རིང་འདི་སྤེལ་དོན་ནི།  འོད་ཟེར་དང་ལིས་ཅང་ལིང་མི་སྒེར་པ་གཉིས་ཁོ་ནའི་ལྟ་ཕྱོགས་འགལ་ཟླ་སོང་བ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད།  མ་གཞི་རྒྱ་མི་མང་པོ་ཞིག་ནས་གུང་ཁྲན་ཏང་དབང་འོག་ན་ཡོད་པའི་བོད་མིར་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ནའང༌།  ཁོང་ཚོ་ད་དུང་ཡང་བར་གནས་པ་མིན་ལ།  དཻ་ནི “ རྒྱ་མིའི ”  ངོས་ཕྱོགས་ནས་རེད།  ཨ་ཅང་ཅང་བོད་མིའི་ལྟ་ཕྱོགས་རིང་དུ་སོང་བ་ཞིག་རེད།

རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དང་རྒྱ་མིས་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པའི་བོད་དེ་བོད་ངོ་མ་མིན་པར།  བོད་དང་བོད་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ཡོད་ཚད། བོད་མི་ལ་བོད་མིའི་གོ་དོན་ཡོད་དོ།།

༢༠༡༢།༡༢།༨  དབྱི་སི་རལ་ནས།